MS hangi hastalıktır?

Günümüzde milyonlarca insanı etkileyen Multipl Skleroz (MS), merkezi sinir sistemini hedef alan kronik bir otoimmün hastalıktır. Halk arasında “Emes” olarak da bilinen bu rahatsızlık, beyin ve omurilik arasındaki iletişimi sağlayan sinir liflerinin etrafındaki koruyucu kılıf olan miyeline zarar vererek sinir iletiminde aksaklıklara yol açar. Peki, MS tam olarak nedir, nedenleri nelerdir ve vücudumuzda ne gibi etkilere yol açar? İşte MS hakkında merak edilenler:

MS Nedir? Sinir Sistemine Yönelik Bir Saldırı

Multipl Skleroz, bağışıklık sisteminin yanlışlıkla merkezi sinir sistemine saldırdığı bir otoimmün hastalıktır. Bu saldırı, sinir liflerini saran ve elektrik sinyallerinin hızlı ve düzenli bir şekilde iletilmesini sağlayan miyelin kılıfında iltihaplanmaya ve hasara neden olur. Miyelin hasarı sonucu sinir sinyalleri yavaşlar, kesintiye uğrar veya tamamen bloke olabilir. Bu durum da MS’in çeşitli belirtilerinin ortaya çıkmasına yol açar. “Multipl” kelimesi, beyin ve omuriliğin farklı bölgelerinde birden fazla hasar (skleroz veya plak) oluşabileceğini ifade eder.

MS’in Olası Nedenleri

MS’in kesin nedeni henüz tam olarak aydınlatılamamış olsa da, genetik yatkınlık ve çevresel faktörlerin karmaşık bir etkileşiminin rol oynadığı düşünülmektedir:

• Genetik Yatkınlık: Ailede MS öyküsü bulunması, hastalığa yakalanma riskini artırabilir. Ancak MS doğrudan kalıtsal bir hastalık değildir ve tek bir genin neden olduğu düşünülmemektedir. Birden fazla genin etkileşimiyle riskin arttığına dair bulgular mevcuttur.
• D Vitamini Eksikliği ve Güneş Işığı: Ekvatordan uzak bölgelerde ve daha az güneş ışığı alan topluluklarda MS görülme sıklığı daha yüksektir. D vitamini eksikliğinin bağışıklık sistemi üzerindeki etkileri nedeniyle MS riskini artırabileceği düşünülmektedir.
• Viral Enfeksiyonlar: Özellikle Epstein-Barr virüsü (EBV) gibi bazı viral enfeksiyonların bağışıklık sistemini tetikleyerek MS gelişiminde rol oynayabileceğine dair teoriler bulunmaktadır.
• Sigara: Sigara içenlerin MS geliştirme riski, içmeyenlere göre daha yüksektir ve hastalığın ilerlemesini hızlandırabileceği düşünülmektedir.
• Obezite: Özellikle ergenlik döneminde obezitenin MS riskini artırabileceğine dair çalışmalar bulunmaktadır.

MS’in Belirtileri

MS’in belirtileri oldukça çeşitlidir ve hastalığın beynin veya omuriliğin hangi bölgelerini etkilediğine bağlı olarak kişiden kişiye farklılık gösterir. En sık görülen belirtilerden bazıları şunlardır:

• Görme Sorunları: Bulanık görme, çift görme, ani görme kaybı (optik nevrit).
• Duyu Bozuklukları: Vücudun farklı bölgelerinde uyuşma, karıncalanma, iğnelenme hissi.
• Motor Problemler: Kas güçsüzlüğü, denge ve koordinasyon sorunları, yürüme zorluğu, titreme, kas spazmları.
• Yorgunluk: MS hastalarının önemli bir kısmında günlük aktiviteleri olumsuz etkileyen şiddetli yorgunluk görülür.
• Bilişsel Sorunlar: Dikkat dağınıklığı, hafıza problemleri, düşünme ve planlama güçlükleri.
• Bağırsak ve Mesane Sorunları: Sık idrara çıkma, idrar kaçırma, kabızlık.
• Cinsel İşlev Bozuklukları: Özellikle erkeklerde ereksiyon sorunları.
• Ağrı: Kronik ağrı, MS hastalarında yaygın bir semptom olabilir.
• Konuşma Bozuklukları: Kelimeleri toparlamakta güçlük, peltek konuşma.
• Duygu Durum Değişiklikleri: Depresyon, anksiyete.

MS’in Teşhisi

MS teşhisi, bir nörolog tarafından yapılan detaylı klinik değerlendirme ve çeşitli testlerin kombinasyonu ile konulur. Tanı sürecinde kullanılan yöntemlerden bazıları şunlardır:

• Nörolojik Muayene: Doktor, hastanın reflekslerini, kas gücünü, koordinasyonunu, duyusunu, görmesini ve diğer sinir sistemi fonksiyonlarını değerlendirir.
• Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRG): Beyin ve omuriliğin detaylı görüntülerini elde etmek için kullanılır. MS plakları (lezyonlar) MRG’de tipik olarak görülebilir.
• Lomber Ponksiyon (Bel Suyu Alma): Beyin omurilik sıvısı (BOS) analizi, MS ile ilişkili olabilecek anormal proteinleri ve bağışıklık hücrelerini tespit etmeye yardımcı olabilir.
• Uyarılmış Potansiyeller Testleri: Görsel (VEP), işitsel (BAEP) ve somatosensoriyel (SEP) uyarılmış potansiyeller testleri, sinir yollarının elektriksel aktivitesini ölçerek miyelin hasarını tespit etmeye yardımcı olabilir.
• Kan Testleri: MS’i doğrudan teşhis eden bir kan testi olmamakla birlikte, diğer olası hastalıkları dışlamak için kan testleri yapılabilir.

MS’in Tedavisi

MS’in kesin bir tedavisi henüz bulunmamaktadır. Ancak, mevcut tedavi yöntemleri ile atakların sıklığı ve şiddeti azaltılabilir, semptomlar yönetilebilir ve hastalığın ilerleyişi yavaşlatılabilir. MS tedavisinde kullanılan yaklaşımlar şunlardır:

• Atak Tedavisi: Akut MS ataklarını kontrol altına almak için genellikle yüksek doz kortikosteroid ilaçlar kullanılır.
• Hastalık Modifiye Edici Tedaviler (DMT’ler): Bu ilaçlar, bağışıklık sisteminin merkezi sinir sistemine yönelik saldırısını azaltarak atakların sıklığını ve şiddetini azaltmaya ve uzun vadede engellilik gelişimini yavaşlatmaya yardımcı olur. Farklı uygulama şekillerine (enjeksiyon, oral, infüzyon) sahip çeşitli DMT’ler mevcuttur.
• Semptomatik Tedavi: MS’in çeşitli semptomlarını (yorgunluk, ağrı, kas spazmları, mesane sorunları vb.) yönetmek için farklı ilaçlar ve tedavi yöntemleri uygulanır.
• Rehabilitasyon: Fizyoterapi, ergoterapi ve konuşma terapisi gibi rehabilitasyon programları, MS hastalarının fonksiyonel yeteneklerini korumalarına ve günlük yaşam aktivitelerini daha bağımsız bir şekilde gerçekleştirmelerine yardımcı olabilir.
• Yaşam Tarzı Değişiklikleri: Sağlıklı beslenme, düzenli egzersiz, stresten kaçınma ve yeterli uyku, MS hastalarının genel sağlığını iyileştirmeye ve semptomlarını yönetmeye yardımcı olabilir. D vitamini seviyelerinin düzenli olarak kontrol edilmesi ve gerekirse takviye alınması da önemlidir.

Multipl Skleroz, karmaşık ve bireysel seyir gösterebilen bir hastalıktır. Erken tanı ve uygun tedavi ile MS hastalarının yaşam kalitesi önemli ölçüde artırılabilir ve hastalığın ilerleyişi yavaşlatılabilir. MS hakkında bilinçlenmek, hem hasta bireyler hem de toplum için büyük önem taşımaktadır.

Kaynak:

• Multipl Skleroz Derneği: https://www.google.com/search?q=https://www.msdernegi.org/
• Türkiye Multipl Skleroz Vakfı: https://www.google.com/search?q=https://www.tmsv.org.tr/
• National Multiple Sclerosis Society (ABD): https://www.nationalmssociety.org/
• Mayo Clinic – Multiple sclerosis: https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/multiple-sclerosis/symptoms-causes/syc-20350269
• National Institute of Neurological Disorders and Stroke (NINDS) – Multiple Sclerosis: https://www.ninds.nih.gov/Disorders/All-
• Disorders/Multiple-Sclerosis-Information-Page
• WebMD – Multiple Sclerosis (MS): https://www.webmd.com/multiple-sclerosis/default.htm
• European Multiple Sclerosis Platform (EMSP): https://emsp.org/
• kliniksaglik.com