7 yaşam formu nelerdir?

Bilim insanları, bir varlığın canlı olup olmadığını anlamak için belirli kriterler kullanır. “7 yaşam formu” olarak da adlandırılan bu kriterler, canlıların cansız maddelerden ayrılmasını sağlayan evrensel özelliklerdir. Bu özellikler, mikroplardan devasa balinalara kadar tüm canlı türleri için geçerlidir.

1. Hareket

Canlıların en belirgin özelliklerinden biri harekettir. Bu, sadece yer değiştirme (lokomosyon) anlamına gelmez. Bitkilerin ışığa doğru yönelmesi (fototropizm), bir hücrenin içindeki organellerin hareket etmesi veya bir bakterinin kamçısıyla yüzmesi de hareket kapsamına girer. Hareket, canlıların çevreleriyle etkileşim kurmasını, besin bulmasını veya tehlikelerden kaçmasını sağlar.

2. Solunum (Metabolizma)

Tüm canlılar, hayatta kalmak ve fonksiyonlarını yerine getirmek için enerjiye ihtiyaç duyar. Bu enerji, besin maddelerinin kimyasal reaksiyonlarla parçalanması sonucu elde edilir. Bu sürece solunum veya daha genel bir ifadeyle metabolizma denir. Metabolizma, canlıların aldığı besinleri enerjiye dönüştürme ve atık ürünleri atma süreçlerini kapsar. Bu, aerobik (oksijenli) veya anaerobik (oksijensiz) solunum şeklinde olabilir.

3. Beslenme

Canlılar, büyümek, enerji üretmek ve hücrelerini onarmak için dışarıdan besin almak zorundadır. Bitkiler fotosentez yaparak kendi besinlerini üretirken (ototrof), hayvanlar ve mantarlar gibi diğer canlılar ise hazır besinleri tüketirler (heterotrof). Beslenme, canlıların yapı taşlarını ve enerji kaynaklarını sağlamanın temel yoludur.

4. Boşaltım

Metabolik faaliyetler sonucunda canlı vücudunda zararlı veya gereksiz atık maddeler oluşur. Bu atıkların vücuttan uzaklaştırılması hayati önem taşır; aksi takdirde canlıya zarar verebilirler. Boşaltım, bu atıkların (örneğin, idrar, dışkı, ter, karbondioksit) sistemli bir şekilde dışarı atılmasını sağlar.

5. Üreme

Canlıların nesillerini devam ettirme yeteneği, üreme olarak adlandırılır. Üreme, canlıların türlerinin yok olmamasını sağlar. Bu, eşeyli (iki ebeveynin genetik materyalinin birleşimiyle) veya eşeysiz (tek bir ebeveynden genetik olarak aynı yavruların oluşmasıyla) olabilir.

6. Büyüme ve Gelişme

Canlılar, yaşamları boyunca boyutlarını artırır ve yapısal olarak daha karmaşık hale gelirler. Büyüme, hücre sayısının artması veya hücrelerin boyutlarının büyümesiyle gerçekleşirken, gelişme, canlının yaşam döngüsü boyunca geçirdiği yapısal ve fonksiyonel değişiklikleri ifade eder. Örneğin, bir tohumun fidana dönüşmesi veya bir yavru hayvanın yetişkinliğe ulaşması.

7. Uyarılma (Tepki Yeteneği)

Canlılar, çevrelerindeki değişikliklere veya uyarılara tepki verebilirler. Bu, bir bitkinin ışığa yönelmesi, bir hayvanın sese veya tehlikeye tepki vermesi veya bir hücrenin kimyasal bir maddeye tepki göstermesi gibi şekillerde olabilir. Uyarılma, canlıların çevreleriyle dinamik bir etkileşim içinde olmasını ve hayatta kalma şanslarını artırmasını sağlar.

Bu yedi özellik, biyolojide canlılığın temel tanımlayıcıları olarak kabul edilir ve Dünya üzerindeki tüm bilinen yaşam formları bu niteliklerin en az bir kısmını sergiler.

Kaynak

• https://www.pearson.com/en-us/higher-education/program/Campbell-Biology-12th-Edition/PGM334239.html
• https://www.khanacademy.org/science/high-school-biology/hs-biology-foundations/hs-biology-and-the-scientific-method/a/characteristics-of-life
• https://openstax.org/books/biology-2e/pages/1-1-the-science-of-biology