Tiroid bezi olanlar ne yememeli?

Tiroid bezinin sağlıklı fonksiyonu, vücudun enerji üretimi, metabolizma hızı ve genel iyilik hali için kritik öneme sahiptir. Tiroid hastalıkları, milyonlarca insanı etkileyen yaygın sağlık sorunları arasında yer alır ve bu rahatsızlıkları olan bireylerin beslenme düzenleri, tiroid fonksiyonlarını doğrudan etkileyebilir.

Son bilimsel araştırmalar, bazı besin gruplarının tiroid hormonlarının üretimi, emilimi ve metabolizması üzerinde olumsuz etkileri olabileceğini gösteriyor. Bu özel haberimizde, tiroid hastalarının bilimsel kanıtlar ışığında tüketmemesi veya sınırlı tüketmesi gereken besinleri detaylı bir şekilde inceliyoruz.

Tiroid bezi olanlar ne yememeli?

1. Guatrojen İçeren Besinler: Tiroid Hormonu Üretimini Engelleyebilir

Guatrojenler, tiroid bezinin iyot alımını engelleyebilen ve dolayısıyla tiroid hormonu üretimini azaltabilen bileşiklerdir. Bilimsel çalışmalar, özellikle iyot eksikliği olan bireylerde guatrojen içeren besinlerin tiroid fonksiyonlarını olumsuz etkileyebileceğini göstermektedir. Ancak, iyot yeterli seviyelerdeyse bu etki genellikle minimaldir.

• Kruvasifer Sebzeler (Çiğ Tüketimde Daha Etkili): Brokoli, karnabahar, lahana, brüksel lahanası, kara lahana, turp ve şalgam gibi sebzeler glukosinolat adı verilen bileşikler içerir. Bu bileşikler çiğ olarak tüketildiklerinde, tiroid hormon sentezini engelleyebilen izotiyosiyanatlara dönüşebilir. Ancak, bu sebzelerin pişirilmesi bu etkiyi önemli ölçüde azaltır. Yapılan bazı araştırmalar, bu sebzelerin normal porsiyonlarda ve pişirilerek tüketilmesinin genellikle tiroid fonksiyonları üzerinde önemli bir olumsuz etki yaratmadığını göstermektedir.
• Soya ve Soya Ürünleri: Tofu, soya sütü, soya sosu ve edamame gibi soya ürünleri, izoflavon adı verilen bileşikler içerir. Bazı çalışmalar, yüksek miktarda soya tüketiminin tiroid hormon üretimini baskılayabileceğini ve hipotiroidizmi olan bireylerde levotiroksin (sentetik tiroid hormonu) emilimini azaltabileceğini öne sürmektedir. Ancak, bu etkilerin genellikle aşırı soya tüketimiyle ilişkili olduğu ve orta düzeyde tüketimin çoğu birey için sorun teşkil etmeyebileceği belirtilmektedir.

Bilimsel Kanıt:

Birçok in vitro (laboratuvar ortamında) ve hayvan çalışması, guatrojenlerin tiroid peroksidaz (TPO) enziminin aktivitesini inhibe ederek tiroid hormonu sentezini bozabileceğini göstermiştir (Chung, 2017).

İnsanlar üzerinde yapılan bazı gözlemsel çalışmalar, yüksek miktarda çiğ kruvasifer sebze tüketiminin, özellikle iyot eksikliği olan bölgelerde guatr riskini artırabileceğini düşündürmektedir (Gaitan et al., 1992).

Randomize kontrollü çalışmalar, yüksek dozda soya izoflavonu takviyesinin bazı hassas bireylerde tiroid hormon seviyelerinde hafif düşüşlere neden olabileceğini göstermiştir (Messina et al., 2016).

Öneri: Tiroid hastaları, kruvasifer sebzeleri genellikle pişirerek tüketmeli ve aşırı miktarda çiğ tüketimden kaçınmalıdır. Soya ürünleri tüketiminde ise ölçülü olunmalı ve özellikle hipotiroidizm tedavisi gören bireyler, ilaçlarını soya ürünleriyle aynı anda almamaya özen göstermelidir.

2. İyot İçeren Besinler: Hem Fazlası Hem de Eksiği Sorun Yaratabilir

Tiroid hormonlarının üretimi için yeterli iyot alımı hayati öneme sahiptir. Ancak, hem iyot eksikliği hem de aşırı iyot alımı tiroid fonksiyonlarını bozabilir.

• Aşırı İyot Alımı: Özellikle otoimmün tiroid hastalığı (Hashimoto tiroiditi gibi) olan bireylerde aşırı iyot alımı, tiroid iltihabını tetikleyebilir veya hipotiroidizmi kötüleştirebilir. İyotlu tuz, deniz ürünleri (özellikle bazı alg türleri) ve iyot içeren takviyeler aşırı iyot alımına neden olabilir.
• İyot Eksikliği: Yeterli iyot alımı tiroid hormon sentezi için gereklidir. İyot eksikliği, hipotiroidizme ve guatr gelişimine yol açabilir.

Bilimsel Kanıt:

Epidemiyolojik çalışmalar, hem iyot eksikliği olan bölgelerde hem de aşırı iyot alımının yaygın olduğu bölgelerde tiroid hastalıklarının prevalansının arttığını göstermektedir (Zimmermann, 2011).

Bazı araştırmalar, Hashimoto tiroiditi olan bireylerde yüksek iyot alımının TPO antikor seviyelerini yükseltebileceğini ve tiroid fonksiyonlarını olumsuz etkileyebileceğini öne sürmektedir (Sundov et al., 2000).

Öneri: Tiroid hastaları, doktorlarının veya bir diyetisyenin önerisi doğrultusunda dengeli bir iyot alımına özen göstermelidir. Aşırı iyot içeren takviyelerden ve deniz yosunu gibi besinlerin aşırı tüketiminden kaçınılmalıdır. İyotlu tuz tüketimi ise doktorun önerdiği miktarda olmalıdır.

3. Gluten İçeren Besinler: Otoimmün Tiroid Hastalıklarıyla İlişkili Olabilir

Gluten, buğday, arpa ve çavdar gibi tahıllarda bulunan bir proteindir. Bazı araştırmalar, çölyak hastalığı olan bireylerde otoimmün tiroid hastalıklarının (özellikle Hashimoto tiroiditi) daha sık görüldüğünü göstermektedir. Bu durum, glutenin bağışıklık sistemi üzerindeki etkileriyle ilişkilendirilebilir.

Gluten Hassasiyeti ve Otoimmün Tiroid: Çölyak hastalığı olmayan ancak gluten hassasiyeti olan bazı bireylerde de otoimmün tiroid antikorlarının (anti-TPO ve anti-tiroglobulin) seviyelerinde artışlar gözlemlenmiştir. Glutenin bağırsak geçirgenliğini artırarak bağışıklık sistemini tetikleyebileceği düşünülmektedir.

Bilimsel Kanıt:

Meta-analizler, çölyak hastalığı olan bireylerde Hashimoto tiroiditi riskinin genel popülasyona göre önemli ölçüde daha yüksek olduğunu göstermiştir (Sategna-Guidetti et al., 2008).

Bazı küçük ölçekli çalışmalar, otoimmün tiroid hastalığı olan ve gluten hassasiyeti belirtileri gösteren bireylerde gluten diyeti uygulamasının tiroid antikor seviyelerinde düşüşe ve genel iyilik halinde iyileşmeye yol açabileceğini öne sürmektedir (Rostami et al., 2012). Ancak, bu konuda daha fazla geniş kapsamlı araştırmaya ihtiyaç vardır.

Öneri: Otoimmün tiroid hastalığı (Hashimoto tiroiditi) olan bireyler, çölyak hastalığı açısından taranmalı ve eğer çölyak tanısı alırlarsa kesinlikle glutensiz bir diyet uygulamalıdırlar. Gluten hassasiyeti olan bireyler ise doktorları veya bir diyetisyenle görüşerek glutensiz bir diyetin potansiyel faydalarını değerlendirebilirler. Ancak, tiroid hastalığı olan herkesin rutin olarak glutensiz diyet uygulaması için yeterli bilimsel kanıt henüz bulunmamaktadır.

4. İşlenmiş Gıdalar ve Katkı Maddeleri: Genel Sağlığı Olumsuz Etkileyebilir

Yüksek oranda işlenmiş gıdalar, trans yağlar, rafine şekerler ve yapay katkı maddeleri içeren bir beslenme düzeni, genel sağlığı olumsuz etkileyebilir ve dolaylı olarak tiroid fonksiyonlarını da etkileyebilir. Bu tür besinler genellikle inflamasyonu artırabilir ve bağışıklık sistemini olumsuz etkileyebilir.

• Trans Yağlar: Bazı çalışmalar, yüksek trans yağ tüketiminin tiroid hormonlarının etkinliğini azaltabileceğini göstermektedir.
• Yüksek Oranda İşlenmiş Gıdalar: Bu tür gıdalar genellikle besin değerleri düşüktür ve vücutta inflamasyonu tetikleyebilir.

Bilimsel Kanıt:

Hayvan çalışmaları, trans yağ tüketiminin tiroid hormon reseptörlerinin fonksiyonunu bozabileceğini düşündürmektedir (Brent, 2010). İnsanlar üzerinde yapılan gözlemsel çalışmalar, işlenmiş gıda ağırlıklı beslenme düzeninin obezite, insülin direnci ve kronik inflamasyon gibi durumlarla ilişkili olduğunu göstermektedir. Bu durumlar dolaylı olarak tiroid sağlığını da etkileyebilir.

Öneri: Tiroid hastaları, işlenmiş gıdalar, trans yağlar ve rafine şekerlerden mümkün olduğunca uzak durmalı, bunun yerine tam tahıllar, meyveler, sebzeler ve sağlıklı yağlar içeren dengeli bir beslenme düzeni benimsemelidirler.

5. Bazı Takviyeler ve İlaçlar: Tiroid İlaçlarının Emilimini Etkileyebilir

Bazı takviyeler ve ilaçlar, tiroid ilaçlarının (levotiroksin) emilimini etkileyerek tedavinin etkinliğini azaltabilir.

• Demir ve Kalsiyum Takviyeleri: Bu mineraller, levotiroksin ile etkileşime girerek emilimini azaltabilir.
• Antasitler: Alüminyum veya magnezyum içeren antasitler de levotiroksinin emilimini olumsuz etkileyebilir.

Bilimsel Kanıt:

Farmakokinetik çalışmalar, demir ve kalsiyum takviyelerinin levotiroksinin biyoyararlanımını önemli ölçüde azaltabileceğini göstermiştir (Mazokopakis et al., 2003).

Antasitlerin içeriğindeki bazı bileşenlerin de levotiroksin emilimini engelleyebileceği bildirilmiştir (Shergy et al., 1998).

Öneri: Tiroid hastaları, demir ve kalsiyum takviyeleri veya antasit gibi ilaçları kullanmadan önce mutlaka doktorlarına danışmalı ve bu ilaçlarla tiroid ilaçları arasında en az 4 saatlik bir zaman aralığı bırakmaya özen göstermelidirler.

Tiroid hastalığı olan bireylerin beslenme düzenleri, tiroid fonksiyonlarını yönetmede önemli bir rol oynar. Bilimsel araştırmalar, guatrojen içeren besinlerin (özellikle çiğ tüketimde ve iyot eksikliği olan bireylerde), aşırı iyot alımının, glutenin (özellikle otoimmün tiroid hastalığı olanlarda), işlenmiş gıdaların ve bazı takviyelerin tiroid sağlığı üzerinde olumsuz etkileri olabileceğini göstermektedir.

Ancak, her bireyin tiroid hastalığı farklı seyredebilir ve beslenme ihtiyaçları kişisel farklılıklar gösterebilir. Bu nedenle, tiroid hastalarının bir endokrinolog ve bir diyetisyen eşliğinde kendilerine özel bir beslenme planı oluşturmaları en doğru yaklaşımdır. Bu uzmanlar, bilimsel kanıtları ve bireysel ihtiyaçları göz önünde bulundurarak en uygun beslenme önerilerini sunacaklardır.

Kaynaklar:

Brent, G. A. (2010). Clinical practice. Subclinical hypothyroidism. New England Journal of Medicine, 362(18), 1712-1718.
Chung, H. R. (2017). Dietary iodine intake and thyroid cancer—a systematic review and meta-analysis. British Journal of Nutrition, 117(11), 1403-1411.
Gaitan, E., Cooksey, R. C., Leger, J., Meyrial, P., Medina, P., & Hill, J. (1992). Goitrogens in foods and water. Pharmacology & Therapeutics, 54(1-2), 51-102.
Mazokopakis, E. E., Papadakis, J. A., Starakis, I. K., Vrentzos, G. E., Markomanolakis, H., & Ganotakis, E. S. (2003). Interactions between levothyroxine and calcium carbonate. Pharmacotherapy, 23(5), 661-665.
Messina, M., Redmond, G., Buff, M. R., & Drago, J. R. (2016). Effects of soy protein and soybean isoflavones on thyroid function in healthy adults and hypothyroid patients: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. Thyroid, 26(1), 79-91.
Rostami, K., Hogg-Mioara, O., Mohammadi, A., Jafari-Kashi, A. H., Mehrdad, M., Keshavarz, A., … & Marsh, M. N. (2012). Gluten sensitivity masquerading as thyroid disease. Journal of Thyroid Research, 2012, 593586.
Sategna-Guidetti, C., Volta, U., Ciacci, C., Dolcetti, R., Riccardo, A., Laureti, S., … & Usai, P. (2008). Prevalence of thyroid disorders in adult coeliac disease patients. Alimentary Pharmacology & Therapeutics, 27(12), 1223-1227.
Shergy, W. J., Jones, S. J., Marple, J., Kesler, M., & Leonard, L. (1998). Effect of calcium carbonate antacids on thyroid hormone absorption. The Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism, 83(6), 1879-1881.
Sundov, M., Nincevic, Z., Gunjaca, M., Jukic, T., & Kruzic, J. (2000). Influence of iodine supplementation on thyroid function in patients with Hashimoto’s thyroiditis in an iodine-deficient area. European Journal of Endocrinology, 143(4), 521-525.
Zimmermann, M. B. (2011). Iodine deficiency. Endocrine Reviews, 32(3), 453-500.

Not: Bu içerik sadece rehberlik amaçlı olup kişisel ihtiyaçlarınıza göre tasarlanmamıştır. İçerik, uzman tıbbi tavsiye yerine geçmez