6 hastalık nelerdir?

Çocukluk çağında görülen ve genellikle döküntüyle seyreden bazı bulaşıcı hastalıklar, halk arasında “6 hastalık” olarak anılır. Bu terim, zaman zaman farklı hastalıkları kapsayabilse de, modern tıp genellikle aşağıdaki altı önemli viral enfeksiyonu bu başlık altında toplar. Bu hastalıkların her birinin kendine özgü bir seyri, belirtileri ve korunma yöntemleri bulunur.

Kızamık (Measles – Rubeola)

Son derece bulaşıcıdır. Ateş, burun akıntısı, öksürük, konjonktivit (göz iltihabı) ve ardından karakteristik kırmızı-kahverengi döküntülerle seyreder. Döküntü genellikle yüzden başlayıp tüm vücuda yayılır. Özellikle küçük çocuklarda zatürre, ensefalit (beyin iltihabı) gibi ciddi komplikasyonlara yol açabilir. Kızamık-Kabakulak-Kızamıkçık (KKK) aşısı ile yüksek oranda önlenebilir.

Kızamıkçık (Rubella – German Measles)

Kızamıktan daha hafif seyreden, genellikle pembe, küçük döküntüler ve lenf bezlerinde şişlikle karakterize bir hastalıktır. Çocuklarda genellikle sorunsuz atlatılsa da, hamilelik sırasında (özellikle ilk trimesterde) enfekte olan anneler için son derece tehlikelidir. Konjenital Rubella Sendromu (KRS) denilen duruma yol açarak bebekte ciddi doğum kusurlarına (kalp sorunları, işitme kaybı, katarakt gibi) neden olabilir. KKK aşısı ile önlenebilir.

Suçiçeği (Chickenpox – Varicella)

Kaşıntılı, sıvı dolu veziküller (kabarcıklar) şeklinde döküntülerle seyreder. Döküntüler vücudun farklı bölgelerinde, farklı evrelerde (kırmızı leke, kabarcık, kabuk) görülebilir. Komplikasyonları nadir olsa da, cilt enfeksiyonları, zatürre ve ensefalit olabilir. Yetişkinlerde daha ağır seyredebilir ve ilerleyen yaşlarda zona (herpes zoster) olarak tekrarlayabilir. Suçiçeği aşısı ile önlenebilir.

Kabakulak (Mumps)

Genellikle tükürük bezlerinde (özellikle kulak altındaki parotis bezleri) ağrılı şişliğe neden olur. Ateş, baş ağrısı, kas ağrıları eşlik edebilir. Döküntü tipik bir belirti değildir. Komplikasyonlar arasında menenjit, ensefalit, pankreatit ve erkeklerde kısırlığa yol açabilen testis iltihabı (orşit) bulunur. KKK aşısı ile önlenebilir.

Beşinci Hastalık (Fifth Disease – Erythema Infectiosum)

Yüzde tokat izi benzeri kırmızı döküntüyle başlar, ardından vücuda yayılır. Çocuklarda genellikle hafif seyreder. Ancak orak hücreli anemisi olan kişilerde ciddi anemiye yol açabilir. Hamile kadınlarda enfeksiyon, fetüste hidrops fetalis (şiddetli anemi ve sıvı birikimi) veya düşük riskini artırabilir.  Aşısı bulunmamaktadır. Hijyen kurallarına dikkat etmek önemlidir.

6. Altıncı Hastalık (Sixth Disease – Roseola Infantum – Exanthem Subitum)

Genellikle 6 ay-2 yaş arası çocuklarda görülür. Yüksek ateşle başlar (3-5 gün sürer), ateş düşünce gövdeden başlayıp yüz ve uzuvlara yayılan pembe, küçük, lekesel döküntüler ortaya çıkar. Döküntüler genellikle kaşıntısızdır ve birkaç gün içinde kendiliğinden kaybolur. Genellikle iyi huylu seyreder, nadiren yüksek ateşe bağlı febril konvülsiyonlara (havale) neden olabilir. Aşısı bulunmamaktadır.

Bu “6 hastalık” terimi, tıp tarihinde farklı sınıflandırmalara tabi tutulmuş olsa da (örneğin, kızıl ve Dukes hastalığı gibi bakteriyel kökenlilerin de dahil edildiği tarihi sınıflandırmalar), günümüzde çoğu zaman yukarıda listelenen viral kaynaklı döküntülü hastalıkları ifade eder.

Modern tıp ve halk sağlığı, özellikle kızamık, kızamıkçık, kabakulak ve suçiçeği gibi aşılarla önlenebilir hastalıkların kontrol altına alınmasına büyük önem vermektedir. Aşılamanın yaygınlaşması, bu hastalıkların görülme sıklığını dünya genelinde ve Türkiye’de önemli ölçüde azaltmıştır. Ancak aşı tereddüdü veya aşı kapsayıcılığındaki düşüşler, zaman zaman salgınların yeniden ortaya çıkmasına neden olabilmektedir. Bu nedenle, ulusal aşılama programlarına uyulması ve toplum bağışıklığının korunması hayati önem taşımaktadır.

Kaynaklar

• T.C. Sağlık Bakanlığı, Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü – Bulaşıcı Hastalıklar:  https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/hastaliklar.html
  https://pediatri.ankara.edu.tr/
• kliniksaglik.com – https://kliniksaglik.com/saglik/hangi-hastalik-kalicidir-13489
• Centers for Disease Control and Prevention (CDC) – Measles, Rubella, Chickenpox, Mumps, Fifth Disease, Roseola: https://www.cdc.gov/measles/index.html
• Türk Pediatri Kurumu – Aşılama Rehberi:  https://www.turkpediatri.org.tr/
• UpToDate – Overview of common childhood exanthems:  https://www.uptodate.com/contents/overview-of-common-childhood-exanthems
• WHO (Dünya Sağlık Örgütü) – Measles, Rubella, Mumps: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/measles