Kadınlarda frengi (Sifiliz) belirtileri! Son araştırmalar ne diyor?

Frengi (sifiliz), Treponema pallidum bakterisinin neden olduğu ve başlıca cinsel yolla bulaşan ciddi bir enfeksiyondur. Halk arasında daha çok erkeklerdeki belirtileriyle tanınsa da, kadınlarda da kendine özgü belirtilerle ortaya çıkabilir ve bazen fark edilmesi daha zor olabilir. Son araştırmalar ve küresel sağlık verileri, kadınlarda frengi vakalarının hala önemli bir halk sağlığı sorunu olduğunu ve erken teşhisin hayati önem taşıdığını vurguluyor.

Frenginin Evreleri ve Kadınlardaki Belirtileri

Frengi, tedavi edilmediği takdirde dört ana evrede ilerler ve her evrede farklı belirtilerle kendini gösterir:

1. Primer (Birincil) Evre

Bu evre, enfeksiyonun bulaşmasından ortalama 21 gün (10-90 gün arası) sonra başlar. En belirgin özelliği, bakterinin vücuda girdiği yerde oluşan şankır adı verilen ağrısız bir yaradır.

Şankırlar genellikle genital bölgede (vajina, vulva, rahim ağzı), anüs çevresinde, rektumda veya ağızda (dudaklar, dil) ortaya çıkabilir. Ağrısız olması nedeniyle vajina veya rahim ağzında oluşan şankırlar sıklıkla fark edilmeyebilir, bu da tanıyı geciktirebilir. Tek veya birden fazla olabilirler. Şankır, 3-6 hafta içinde kendiliğinden iyileşse de, enfeksiyon vücutta aktif kalır ve tedavi edilmezse diğer evrelere ilerler.

2. Sekonder (İkincil) Evre

Şankırın iyileşmesinden haftalar veya aylar sonra başlar ve bakterinin tüm vücuda yayıldığı evredir. Bu evredeki belirtiler oldukça çeşitlidir:

Deri Döküntüleri: En yaygın belirtilerden biridir. Genellikle kaşıntısız, kırmızımsı-kahverengi, pürüzlü veya kabarık döküntüler şeklinde görülür. Özellikle avuç içlerinde ve ayak tabanlarında görülmesi sifiliz için oldukça tipiktir. Vücudun diğer bölgelerinde de yaygın olarak bulunabilirler.

Mukozal Lezyonlar: Ağız içinde, boğazda veya genital bölgelerde gri-beyaz, siğile benzer lezyonlar (kondiloma lata) oluşabilir. Bu lezyonlar oldukça bulaşıcıdır.

Genel Belirtiler: Grip benzeri semptomlar (ateş, yorgunluk, halsizlik, baş ağrısı, boğaz ağrısı, kas ve eklem ağrıları), lenf bezlerinde (özellikle kasık, koltuk altı, boyun) yaygın şişlik ve bazı durumlarda bölgesel saç dökülmesi (yama tarzı) görülebilir. Bu belirtiler de tedavi olmaksızın gelip geçici olabilir.

3. Latent (Gizli) Evre

Bu evrede belirgin bir belirti görülmez, ancak bakteri vücutta aktif kalır. Erken latent (ilk 1 yıl) ve geç latent (1 yıldan sonra) olarak ikiye ayrılır. Bu dönem yıllarca sürebilir ve tek tanı yöntemi kan testleridir. Bu evredeki birey, hastalığı cinsel yolla bulaştırmaya devam edebilir.

4. Tersiyer (Üçüncül) Evre

Tedavi edilmeyen vakaların yaklaşık %15-30’unda, enfeksiyonu kaptıktan 10-30 yıl sonra ortaya çıkar. Bu evre, hayati organlarda (kalp, beyin, sinir sistemi, kemikler, gözler, karaciğer) ciddi ve kalıcı hasarlara yol açabilir. Nörosifiliz (beyin ve sinir sistemi tutulumu) veya kardiyovasküler sifiliz gibi yaşamı tehdit eden durumlar gelişebilir. Bu evredeki hasta genellikle bulaştırıcı değildir.

Türkiye ve Dünya Genelinde Durum ve Güncel Veriler

Dünya Genelinde:

Dünya Sağlık Örgütü (WHO) verilerine göre, sifiliz vakaları dünya genelinde hala önemli bir küresel sağlık sorunudur. Özellikle 2000’li yıllardan itibaren birçok ülkede, cinsel yolla bulaşan enfeksiyonların (CYBE) genel artış eğilimine paralel olarak sifiliz vakalarında da artışlar gözlemlenmektedir. Özellikle gebe kadınlarda tedavi edilmemiş sifiliz, düşük, ölü doğum, erken doğum ve konjenital (doğuştan) sifilize yol açarak bebekler için ciddi sağlık sorunlarına neden olabilir. WHO, 2022 verilerine göre 8 milyon yetişkinin sifiliz ile enfekte olduğunu ve 700.000 konjenital sifiliz vakasının görüldüğünü belirtmektedir.

Türkiye’de Durum:

Türkiye’de sifiliz vaka sayılarına ilişkin kapsamlı ve düzenli resmi veriler kısıtlı olsa da, sağlık otoriteleri ve uzmanlar, diğer CYBE’lerde olduğu gibi sifilizde de genel bir artış eğilimi olduğunu belirtmektedir. Özellikle büyük şehirlerde ve riskli gruplarda sifiliz tanısı alan vakalar bildirilmektedir. Farkındalığın artırılması, düzenli tarama testlerinin yapılması ve korunma yöntemlerinin teşvik edilmesi, Türkiye’de de bulaşmanın önlenmesi için kritik öneme sahiptir. İzmir’de yapılan bir araştırmada kadın hastaların sifiliz vakalarının %45.3’ünü oluşturduğu belirtilmiştir, bu da kadınlarda hastalığın yaygınlığını göstermektedir.

Kadınlarda Erken Teşhis ve Tedavinin Önemi

Kadınlarda frengi belirtileri, özellikle ilk evrede ağrısız olması ve genital bölgenin iç kısımlarında yerleşebilmesi nedeniyle kolayca gözden kaçabilir. Ancak erken teşhis ve tedavi, hastalığın ilerlemesini durdurmak ve ciddi komplikasyonları önlemek için hayati öneme sahiptir. Frengi, özellikle erken evrelerde antibiyotiklerle (genellikle penisilin) tamamen tedavi edilebilir.

Korunma Yolları:

Güvenli Cinsel İlişki: Doğru ve düzenli kondom kullanımı, bulaşma riskini önemli ölçüde azaltır. Ancak kondomun kapatmadığı enfekte alanlardan bulaşma riski devam edebilir.

Partner Sayısını Sınırlama: Cinsel partner sayısının azaltılması veya tek, test edilmiş, enfekte olmayan bir partnerle karşılıklı tekeşli ilişki riski düşürür.

Düzenli Test Yaptırmak: Cinsel olarak aktif olan kadınlar, özellikle birden fazla partneri olanlar veya riskli davranışlarda bulunanlar, düzenli olarak sifiliz ve diğer CYBE’ler için test yaptırmalıdır. Gebelik öncesi ve sırasında yapılan sifiliz taramaları, konjenital sifilizin önlenmesi için kritik öneme sahiptir.

Şüpheli Lezyonlardan Kaçınma: Cinsel partnerde şüpheli bir yara veya döküntü varsa cinsel temastan kaçınmak önemlidir.

Sifiliz, “büyük taklitçi” olarak da bilinir çünkü belirtileri başka birçok hastalığın belirtilerine benzeyebilir. Bu nedenle, herhangi bir şüpheli belirti durumunda vakit kaybetmeden bir sağlık uzmanına başvurmak ve test yaptırmak, hem bireysel sağlığı korumak hem de hastalığın yayılmasını engellemek için büyük önem taşımaktadır.

Kaynaklar:

• Dünya Sağlık Örgütü (WHO). “Sexually transmitted infections (STIs) Strategy.” https://www.who.int/teams/global-hiv-hepatitis-and-stis-programmes/stis/syphilis-strategy]
• Mayo Clinic. “Syphilis – Symptoms and causes.” https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/syphilis/symptoms-causes/syc-20351756]
• Office on Women’s Health. “Syphilis.” https://www.womenshealth.gov/a-z-topics/syphilis]
• Anadolu Sağlık Merkezi Hastanesi. “Frengi Nedir? Frengi Belirtileri Nelerdir, Nasıl Bulaşır?”  https://www.anadolusaglik.org/hastaliklar/frengi-nedir-frengi-belirtileri-nelerdir-nasil-bulasir]
• Klimik Derneği. “Sifiliz.” https://klimik.org.tr/sifiliz/]
• Büyük Anadolu Hastanesi. “Frengi Nedir? Frengi (Sifiliz) Belirtileri Nelerdir?” https://www.buyukanadoluhastanesi.com/frengi-nedir-frengi-sifiliz-belirtileri-nelerdir/]
• Pozitif Yaşam Derneği. “Sifilis vakaları artıyor.” https://pozitifyasam.org/2024/05/29/sifilis-vakalari-artiyor/]
• Turkish Journal of Medical Sciences. “İzmir Devlet Cinsel Hastalıklar ve Zührevi Hastalıklar Hastanesi’nde Sifiliz Tanısı Alan Hastaların Değerlendirilmesi.” https://journals.tubitak.gov.tr/medical/issues/sag-00-30-2/sag-30-2-2-97063.pdf] (Bu kaynak doğrudan “Review of Syphilis Patient Records in İzmir State Venereal Review of Syphilis Patient Recor” başlığıyla İngilizce olarak da bulunabilir.)
• The Prevalence of Sexually Transmitted Infections and Related Factors Among People Living with HIV in Turkey. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2900760]
• Bayındır Sağlık Grubu. “Frengi (sifiliz) nedir? Belirtileri, tedavisi ve önleme yöntemleri.” https://www.bayindirhastanesi.com.tr/frengi-sifiliz-nedir-belirtileri-tedavisi-ve-onleme-yontemleri]
• Dr. Gamze Çağlar. “Frengi Nedir, Nasıl Bulaşır, Belirtileri Nelerdir, Tedavisi Nasıl Yapılır, Nasıl Korunulur?” https://www.drgamzecaglar.com/frengi-nedir-nasil-bulasir-belirtileri-nelerdir-tedavisi-nasil-yapilir-nasil-korunulur/
• kliniksaglik.com https://kliniksaglik.com/hastalik/frengi-agizdan-bulasir-mi-son-arastirmalar-ne-diyor-14537