HBS semptomları neden geceleri başlar?

Huzursuz Bacak Sendromu (HBS), semptomlarının sirkadiyen (günlük) bir ritim izlemesiyle karakterize edilir; yani, rahatsız edici hisler ve bacakları hareket ettirme dürtüsü, genellikle akşam ve gece saatlerinde ortaya çıkar veya şiddetlenir. Bilimsel çalışmalar, bu durumu üç ana nörokimyasal ve fizyolojik mekanizmayla ilişkilendirir:

Dopaminerjik Sistem ve Sirkadiyen Çöküş

HBS’nin temel nedeninin, beynin hareket kontrolünden sorumlu olan dopaminerjik sistemdeki işlev bozukluğu olduğu yaygın kabul görmektedir. Dopamin seviyeleri doğal olarak gün içinde dalgalanır:

Dopamin seviyeleri, sirkadiyen ritme bağlı olarak, sabah saatlerinde zirveye ulaşır ve akşam/gece saatlerinde en düşük seviyelere (nadir) iner. HBS hastalarında, beynin bazı bölgelerinde dopamin iletimindeki mevcut hassasiyet veya dengesizlik, gece yaşanan bu doğal düşüşle birleştiğinde semptomları tetikleyen kritik eşiği aşar. Bu durum, bacaklardaki huzursuzluğun ve hareket etme ihtiyacının gece saatlerinde karşı konulamaz hale gelmesine neden olur.

Beyin Demiri Metabolizması ve Kofaktör Eksikliği

HBS’de önemli bir rol oynayan diğer bir faktör, beyin demir eksikliğidir (BDE). Demir, dopaminin sentezlenmesi için gerekli olan bir enzim (tirozin hidroksilaz) için bir kofaktör olarak hayati öneme sahiptir.

Beyinde yetersiz demir bulunması, dopamin üretimini olumsuz etkiler. HBS hastalarında beynin belirli bölgelerinde görülen bu demir eksikliği, gece saatlerinde zaten düşmekte olan dopamin seviyelerinin etkisini daha da artırarak semptomların şiddetlenmesine katkıda bulunur.

Hareketsizliğin Tetikleyici Rolü

HBS’nin tanı kriterlerinden biri, semptomların dinlenme veya hareketsizlik durumunda başlaması veya kötüleşmesidir.

Akşam yatağa uzanma veya uzun süre koltukta oturma gibi hareketsizlik durumları, kendiliğinden bir tetikleyici görevi görür. Hareketsizlik tetikleyicisi ile dopaminin sirkadiyen düşüşü aynı anda gerçekleştiğinde, semptomların gece başlangıcı kaçınılmaz hale gelir.

Bu karmaşık nörolojik etkileşimler, HBS’nin basit bir kas rahatsızlığı değil, sirkadiyen ritim, dopamin ve demir arasındaki hassas dengenin bozulmasından kaynaklanan bir merkezi sinir sistemi bozukluğu olduğunu bilimsel olarak desteklemektedir.

Kaynak: 

• Circadian Pattern in Restless Legs Syndrome: Implications for Treatment Posology https://www.thieme-connect.com/products/ejournals/abstract/10.1055/s-0044-1782176
• Restless Legs Syndrome: From Pathophysiology to Clinical Diagnosis and Management https://www.frontiersin.org/journals/aging-neuroscience/articles/10.3389/fnagi.2017.00171/full
• Circadian rhythm in restless legs syndrome https://www.frontiersin.org/journals/neurology/articles/10.3389/fneur.2023.1105463/full
• Sensorimotor Bozukluk Olarak HBS: Restless Legs Syndrome: Known Knowns and Known Unknowns https://www.mdpi.com/2076-3425/12/1/118
• Restless Legs Syndrome (Willis-Ekbom Disease) https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK430878/