Hipertansiyon nedir?

Hipertansiyon veya yüksek tansiyon, kan basıncının normal sınırların (130/80 mmHg veya daha fazla) üstünde olması durumudur. Bu durum tedavi edilmediği takdirde çeşitli yaşamı tehdit eden sağlık sorunlarına yol açabilir. Aslında bu bozukluk kalp hastalığı, felç ve hatta ölüm riskini artırabilir.Kan basıncı terimi, kan dolaşımının vücudun ana kan damarları olan atardamarların duvarlarına uyguladığı kuvvet olarak tanımlanabilir.

Oluşan basıncın miktarı, damarların direncine ve kalbin çalışma yoğunluğuna bağlıdır. Kalp çok fazla kan pompalarsa ve atardamarlar daralırsa, kişide yüksek tansiyon görülebilir.  Hipertansiyon, kan basıncının rutin olarak ölçülmesiyle tespit edilebilir. Bu işlemin her yıl tüm yetişkinler tarafından yapılması önerilmektedir.

Kan basıncı ölçümü milimetre cıva (mmHg) cinsinden yapılır. Sınav sonuçları iki sayıya bölünecektir:

• İlk sayı veya sistolik, kalbin kasılması veya atması sırasında kan damarlarındaki basıncı temsil eder.
• İkinci veya diyastolik sayı, kalbin atışlar arasında dinlendiği sırada kan damarlarındaki basıncı temsil eder.
• Bir kişinin hipertansiyonu olduğu, ardışık iki ölçümde sistolik kan basıncı değerinin 140 mmHg’den büyük, diyastolik kan basıncı değerinin ise 90 mmHg’den büyük olması durumunda söylenebilir.

Hipertansiyonun Nedenleri

Hipertansiyon, primer ve sekonder hipertansiyon olmak üzere iki tipe ayrılır. Aşağıda hipertansiyonun nedenlerinin açıklaması yer almaktadır:

1. Primer Hipertansiyon

Çoğu erişkinde hipertansiyonun nedeni genellikle tespit edilemez. Birincil hipertansiyon genellikle yıllar içinde yavaş yavaş gelişir ve tedavi edilmezse sonunda kötüleşir.

2. İkincil Hipertansiyon

Bazı kişilerde yüksek tansiyon altta yatan bir sağlık sorunu nedeniyle ortaya çıkar. Bu tip hipertansiyon aniden ortaya çıkma eğilimindedir ve primer hipertansiyona göre daha yüksek kan basıncına neden olur.

İkincil hipertansiyona neden olabilecek çeşitli durumlar şunlardır:

• Obstrüktif uyku apnesi (OUA).
• Böbrek sorunları.
• Böbrek üstü bezi tümörü.
• Tiroid sorunları.
• Damarlarda doğuştan gelen bozukluklar.

Doğum kontrol hapları, soğuk algınlığı ilaçları, dekonjestanlar, reçetesiz satılan ağrı kesiciler gibi ilaçlar.

Hipertansiyon Risk Faktörleri

Nitekim hipertansiyon yaşamanın risk faktörleri yaşla doğru orantılıdır. Yaşlı bir kişide hipertansiyon görülme olasılığı daha yüksektir.

Hipertansiyonun ortaya çıkışını artırabilecek diğer risk faktörleri şunlardır:

• 65 yaş üstü olmak.
• Tuz oranı yüksek besinleri sık tüketmek.
• Aşırı kilolu veya obez olma deneyimi.
• Aynı tıbbi rahatsızlığın aile geçmişinde bulunması.
• Meyve ve sebze tüketiminin yetersizliği.
• Fiziksel olarak aktif olmamak veya nadiren egzersiz yapmak.
• Kafein içeren yiyecek veya içecekleri çok fazla tüketmek.
• Sigara içme alışkanlığınız var.
• Çok fazla alkollü içecek tüketmek.
• Stres. Yüksek stres seviyeleri geçici olarak kan basıncını yükseltebilir.
• Böbrek hastalığı, diyabet veya uyku apnesi gibi bazı kronik rahatsızlıklarınız varsa .
• Ayrıca, bazen hamileliğin de yüksek tansiyona neden olabileceğini anlamak önemlidir.

Ayrıca bu rahatsızlık çocuklarda da görülebiliyor ve genellikle böbrek veya kalp sorunlarından kaynaklanıyor. Ancak yaşam tarzınızı daha sağlıklı olacak şekilde değiştirerek ve beslenmenizi düzenli olarak düzenleyerek hipertansiyon riskini azaltabilir, hatta önleyebilirsiniz.

Sağlıklı kalmak için vücudunuzun besin ihtiyacını karşıladığınızdan emin olun, her gün su için ve düzenli egzersiz yapın. Vücudunuzu sağlıklı tutmak için takviye edici gıdalar veya vitaminler tüketerek de bunu tamamlayabilirsiniz.

Hipertansiyonun Belirtileri

Hipertansiyon hastası olan bir kişi aşağıdakiler de dahil olmak üzere çeşitli belirtiler yaşayacaktır:

• Baş ağrısı ;
• Burun kanaması;
• Görme sorunları;
• Göğüs ağrısı;
• Kulak çınlaması;
• Nefes almak zor; Ve
• Aritmi.

Şiddetli hipertansiyonda semptomlar şunları içerebilir:

• Tükenmişlik;
• Bulantı ve/veya kusma;
• Bilinç bulanıklığı, konfüzyon;
• Kaygılı hissetmek;
• Göğüs ağrısı;
• Kas titremeleri;
• İdrarda kan bulunması.

Hipertansiyon Tedavisi İçin Doktor Önerileri

Her yetişkinin yılda bir kez kan basıncını kontrol ettirmesi gerekir. Bu nedenle hipertansiyon hastasıysanız, doğru tanıyı alıp, doğru tedaviyi bir doktordan almanız çok önemlidir.

Hipertansiyon Tanısı

Doktorunuz tıbbi geçmişiniz hakkında sorular soracak ve fiziksel muayene yapacaktır. Daha sonra doktor bir basınç ölçer yardımıyla kan basıncını ölçer. Kan basıncı ölçüm sonuçları dört genel kategoriye ayrılır:

Normal kan basıncı, kan basıncının 120/80 mmHg’nin altında olmasıdır. Prehipertansiyon, sistolik kan basıncının 120-139 mmHg, veya diyastolik kan basıncının 80-89 mmHg aralığında olmasıdır. Prehipertansiyon zamanla kötüleşme eğilimindedir.

Evre 1 hipertansiyon, sistolik basıncın 140-159 mmHg, veya diyastolik basıncın 90-99 mmHg arasında olmasıdır.

2. evre hipertansiyonun daha şiddetli olduğu düşünülmektedir. 2. evre hipertansiyon, sistolik basıncın 160 mmHg veya daha yüksek, veya diyastolik basıncın 100 mmHg veya daha yüksek olmasıdır.

Hipertansif kriz. Kan basıncı ölçüm sonuçları 180/120 mmHg’dan yüksektir. Bu durum acil tıbbi müdahale gerektiren bir durumdur. Eğer evde tansiyonunuzu ölçtüğünüzde bu sonucu alırsanız, beş dakika bekleyip tekrar ölçüm yapın. Hipertansiyon belirtileri yaşıyorsanız, hemen hastaneye başvurmanız en doğrusu olacaktır.

Sonuçlar hala net değilse, doktor genellikle tanıyı doğrulamak için birkaç destekleyici muayene yapacaktır.

Yöntem şu şekilde olabilir:

1. Ayaktan hasta takibi. Amaç, kan basıncının 6 ila 24 saat arasında düzenli olarak kontrol edilmesidir.
2. Kolesterol seviyesi testi. Yüksek tansiyona neden olabilecek veya onu kötüleştirebilecek durumları kontrol etmek için.
3. Kan şekeri testi. Amaç, kan şekerinin yükselmesine neden olabilen ve hipertansiyon gelişimine katkıda bulunabilen insülin direncini tespit etmektir.
4. Elektrokardiyogram (EKG). Bu, kalbin elektriksel aktivitesinin ölçülmesi ve kalbin ne kadar hızlı veya yavaş attığının bulunmasıyla yapılır.
5. Ekokardiyogram. Bu invaziv olmayan test, kalp atışının ayrıntılı görüntülerini üretmek için ses dalgalarını kullanır. Kanın kalp ve kalp kapakçıklarında nasıl hareket ettiğini gösterir.
6. Tiroid fonksiyon testleri. Amaç, kan basıncını etkileyebilecek tiroid bezinin fonksiyonunu değerlendirmektir.
7. İdrar tetkiki. Görevi, hipertansiyon ve böbrek hasarına işaret edebilecek protein, kan veya diğer maddelerin varlığını tespit etmektir.

Hipertansiyon Tedavisi

Hipertansiyonu olan bazı kişilerin kan basıncını düzenlemek için ömür boyu ilaç kullanması gerekir. Kontrol altına alındıktan sonra ilaç dozunu azaltabilir veya bırakabilirsiniz. Hipertansiyon tedavisinde başlıca iki adım şunlardır:

1. Yaşam tarzındaki değişiklikler

İyileşme şansınızı artırmak için uymanız gereken birkaç yaşam tarzı değişikliği vardır. Aralarında:

1. Sağlıklı bir kiloyu koruyun.
2. Sigarayı azaltın veya bırakın.
3. Tuz oranı düşük, sağlıklı, dengeli ve besleyici gıdalar tüketin.
4. Alkollü içecek tüketimini sınırlayın.
5. Düşük yoğunluklu fiziksel aktiviteleri düzenli olarak yapın.
6. Stresi iyi yönetin; örneğin keyif aldığınız aktiviteleri yapın.
7. Yüksek tansiyon ilaçlarını düzenli kullanmak .
8. Özellikle kahveden gelen kafein tüketimini sınırlayın.
9. Evde kan basıncınızı takip edin ve düzenli kontrollerinizi yaptırın.

Hipertansiyon hastalarının kilo kontrolüne de dikkat etmeleri gerekiyor. Çünkü obezite veya aşırı kilo hipertansiyonu tetikleyebilir.

Yüksek tansiyon (hipertansiyon) ilaç tedavisinde kullanılan çeşitli ilaç grupları bulunmaktadır. Her ilaç grubunun farklı etki mekanizmaları ve yan etkileri vardır. Doktorunuz, tansiyonunuzun düzeyine, diğer sağlık sorunlarınıza ve kişisel özelliklerinize göre size en uygun ilacı veya ilaç kombinasyonunu seçecektir.

Yaygın olarak kullanılan yüksek tansiyon ilaç grupları şunlardır:

• Diüretikler (İdrar Söktürücüler):
  Vücuttan fazla su ve tuzu atarak kan hacmini düşürürler.
• Örnekler: Hidroklorotiyazid, furosemid.
• ACE İnhibitörleri (Anjiyotensin Dönüştürücü Enzim İnhibitörleri):
  Kan damarlarını daraltan bir hormon olan anjiyotensin II’nin üretimini engellerler.
  Örnekler: Lisinopril, enalapril, ramipril.
• ARB’ler (Anjiyotensin II Reseptör Blokerleri):
  Anjiyotensin II’nin kan damarlarındaki reseptörlere bağlanmasını engelleyerek etki gösterirler.
  Örnekler: Losartan, valsartan, irbesartan.
• Beta Blokerler:
  Kalp atış hızını yavaşlatarak ve kan damarlarını genişleterek kan basıncını düşürürler.
  Örnekler: Metoprolol, atenolol, propranolol.
• Kalsiyum Kanal Blokerleri:
  Kan damarlarının kaslarını gevşeterek genişlemelerine yardımcı olurlar.
  Örnekler: Amlodipin, nifedipin, diltiazem.
• Alfa Blokerler:
  Kan damarlarının duvarındaki kasları gevşeterek kan basıncını düşürürler.
  Örnekler: Doksazosin, terazosin.
• Merkezi Etkili İlaçlar:
  Beyindeki sinir sinyallerini etkileyerek kan damarlarının gevşemesine yardımcı olurlar.
  Örnekler: Klonidin, metildopa.
• Vazodilatörler:
  Kan damarlarını doğrudan genişleterek kan basıncını düşürürler.
  Örnekler: Hidralazin, minoksidil.

Hipertansiyon Önleme

Hipertansiyonu önlemek için atılabilecek birkaç adım şunlardır:

• Meyve ve sebze gibi sağlıklı besinler tüketin.
• Tuz alımınızı sınırlayın (günlük 5 gr’ın altına düşürün).
• Aşırı kafein tüketimini azaltın.
• Sigarayı bırakın.
• Düzenli egzersiz yapın.
• Kilonuzu koruyun.
• Alkollü içecek tüketimini azaltın.
• Doymuş yağ oranı yüksek gıdaların tüketimini sınırlayın.
• Beslenme düzeninizde trans yağları ortadan kaldırın/azaltın.

Reference:
Harvard Health. Accessed in 2024. High Blood pressure (Hypertension).
World Health Organization (WHO). Retrieved 2024. Hypertension.
Mayo Clinic. Accessed in 2024. High blood pressure (hypertension)
NHS. Accessed 2024. High blood pressure (hypertension).

Not: Bu içerik sadece rehberlik amaçlı olup kişisel ihtiyaçlarınıza göre tasarlanmamıştır. İçerik, uzman tıbbi tavsiye yerine geçmez.