Kronik venöz yetmezlik nedir? Nedenleri, belirtileri ve tedavisi

Kronik venöz yetmezlik (KVY), bacaklardaki toplardamarların (venlerin) kanı kalbe yeterince etkili bir şekilde geri taşıyamaması durumudur. Normalde, toplardamarlar içinde tek yönlü çalışan küçük kapakçıklar bulunur. Bu kapakçıklar, kanın yerçekiminin etkisiyle aşağı doğru geri akmasını engeller ve kas pompasıyla birlikte kanın kalbe doğru ilerlemesini sağlar.

Kronik venöz yetmezlikte ise bu kapakçıklar zayıflar, hasar görür veya işlevsiz hale gelir. Sonuç olarak, kan bacaklarda göllenmeye (birikmeye) başlar ve damar içinde basınç artışı meydana gelir. Bu durum, zamanla bacaklarda çeşitli belirtilere yol açar.

Kronik Venöz Yetmezlik Neden Olur?

KVY’nin gelişiminde birçok faktör etkili olabilir:

• Hasarlı Damar Kapakçıkları: En yaygın neden, toplardamarlar içindeki kapakçıkların hasar görmesi veya işlevini kaybetmesidir. Bu durum, genetik yatkınlık, yaşlanma, uzun süre ayakta durma veya oturma gibi nedenlerle ortaya çıkabilir.
• Derin Ven Trombozu (DVT): Bacaklardaki derin toplardamarlarda oluşan kan pıhtıları (DVT), damarlara ve kapakçıklara kalıcı hasar verebilir. Pıhtı erise bile, damar duvarında bıraktığı yara dokusu ve kapakçık hasarı kronik venöz yetmezliğe yol açabilir (post-trombotik sendrom).
• Varisler: Genişlemiş ve şişmiş toplardamarlar olan varisler, yüzeyel venöz yetmezliğin belirgin bir işaretidir ve KVY’ye katkıda bulunabilir.
• Genetik Faktörler: Ailede venöz yetmezlik veya varis öyküsü olması, kişinin riskini artırır.
• Hareketsiz Yaşam Tarzı: Düzenli egzersiz yapmamak, bacak kaslarının kanı yukarı pompalamasına yardımcı olan “kas pompası” mekanizmasının zayıflamasına neden olur.
• Obezite: Fazla kilo, bacaklardaki damarlar üzerinde ekstra baskı oluşturur ve kapakçıklara zarar verebilir.
• Gebelik: Hamilelik sırasında artan kan hacmi ve rahmin damarlar üzerindeki baskısı, venöz yetmezliği tetikleyebilir. Hormonal değişiklikler de damar duvarlarını etkileyebilir.
• Uzun Süre Ayakta Durma veya Oturma: Özellikle mesleği gereği uzun süre hareketsiz kalan kişilerde bacak damarlarında yüksek tansiyon oluşabilir.
• Sigara Kullanımı: Sigara, damar sağlığını olumsuz etkileyerek KVY riskini artırabilir.
• Bacak Yaralanmaları veya Cerrahisi: Geçirilmiş bacak travmaları veya ameliyatları da damar yapısına zarar verebilir.
• Flebit: Bacaklardaki cilde yakın bir toplardamarın iltihaplanması (flebit) da KVY’ye zemin hazırlayabilir.

Kronik Venöz Yetmezlik Belirtileri Nelerdir?

KVY belirtileri genellikle zamanla kötüleşir ve gün içinde özellikle uzun süre ayakta kalındığında veya oturulduğunda daha belirgin hale gelir. Bacakların yukarı kaldırılmasıyla genellikle hafifler. Yaygın belirtiler şunlardır:

• Bacaklarda Şişlik (Ödem): Genellikle ayak bileklerinde ve alt bacaklarda, günün ilerleyen saatlerinde artan ve sabahları azalan şişlik.
• Ağrı, Ağırlık ve Yorgunluk Hissi: Bacaklarda künt bir ağrı, ağırlık ve yorgunluk hissi, özellikle uzun süre ayakta kalındığında veya oturduktan sonra ortaya çıkar.
• Bacaklarda Kramplar: Özellikle geceleri bacaklarda sık sık kramplar yaşanması.
• Yanma ve Kaşıntı Hissi: Bacak derisinde yanma, karıncalanma veya kaşıntı.

Cilt Değişiklikleri:

• Renk Değişikliği: Ayak bilekleri çevresinde veya alt bacaklarda derinin kırmızımsı-kahverengi veya morumsu bir renk alması (hemosiderin birikimi nedeniyle).
• Kalınlaşma ve Sertleşme (Lipodermatoskleroz): Derinin sertleşmesi, kalınlaşması ve dokunulduğunda “portakal kabuğu” görünümü alması.
• Egzama Benzeri Cilt Rahatsızlıkları: Kuruluk, pul pul dökülme ve iltihaplanma.
• Varisli Damarlar: Cilt altında belirginleşen, genişlemiş ve kıvrımlı damarlar.
• Venöz Ülserler (Yaralar): En ciddi belirtilerden biridir. Genellikle ayak bileklerinin iç kısmında oluşan, iyileşmesi zor, ağrılı ve enfeksiyona açık yaralardır.
• Huzursuz Bacak Sendromu: Bacaklarda durdurulamaz bir hareket ettirme isteği.

Kronik Venöz Yetmezlik Nasıl Tedavi Edilir?

KVY tedavisi, hastalığın şiddetine, semptomlara ve kişinin genel sağlık durumuna göre belirlenir. Amaç, kanın bacaklarda göllenmesini engellemek, semptomları hafifletmek ve komplikasyonları önlemektir. Tedavi yöntemleri şunları içerebilir:

Yaşam Tarzı Değişiklikleri ve Evde Uygulanabilecek Yöntemler:

• Bacakları Yükseltme: Gün içinde ve yatarken bacakları kalp seviyesinden daha yukarıda tutmak, kanın geri akışını kolaylaştırır ve şişliği azaltır.
• Düzenli Egzersiz: Yürüyüş, yüzme, bisiklete binme gibi bacak kaslarını çalıştıran düzenli egzersizler, kas pompasını aktive ederek kan dolaşımını iyileştirir.
• Kompresyon Çorapları: Özel olarak tasarlanmış bası (kompresyon) çorapları, bacaklara dışarıdan basınç uygulayarak damarların sıkışmasını ve kanın geriye kaçmasını engeller. Bu, en temel ve etkili tedavi yöntemlerinden biridir.
• Kilo Kontrolü: Sağlıklı bir kiloda kalmak veya kilo vermek, bacak damarları üzerindeki baskıyı azaltır.
• Uzun Süre Ayakta Durmaktan/Oturmaktan Kaçınma: Eğer mesleğiniz gereği uzun süre ayakta kalıyorsanız, ara sıra bacaklarınızı hareket ettirmeli veya mola vermelisiniz. Otururken bacak bacak üstüne atmaktan kaçının.
• Tütün Ürünlerinden Uzak Durma: Sigara ve diğer tütün ürünlerinin kullanımı bırakılmalıdır.
• Bol ve Rahat Giysiler: Sıkı giysilerden ve kemerlerden kaçınmak kan akışını kolaylaştırır.

İlaç Tedavisi:

• Venoaktif İlaçlar: Bazı bitkisel (at kestanesi ekstresi gibi) veya sentetik ilaçlar (diosmin, rutosidler vb.), damar tonusunu artırarak, kapiller geçirgenliği azaltarak ve iltihabı baskılayarak semptomları hafifletebilir. Özellikle ağrı, ağırlık hissi, kramplar ve ödem gibi şikayetlerde etkili olabilirler.
• Kan Sulandırıcılar: Özellikle DVT öyküsü olan hastalarda veya pıhtı atma riski yüksek olan durumlarda kan sulandırıcı ilaçlar reçete edilebilir.
• Antibiyotikler: Venöz ülserler enfekte olduğunda antibiyotik tedavisi gerekebilir.

Girişimsel ve Cerrahi Tedaviler:

• Skleroterapi: Özellikle küçük ve orta boyutlu varislerde, damarın içine özel bir köpük veya sıvı enjekte edilerek damarın kapanması ve zamanla kaybolması sağlanır.
• Endovenöz Lazer Ablasyon (EVLA) veya Radyofrekans Ablasyon (RFA): Hasarlı damarın içine bir kateter yerleştirilerek lazer veya radyofrekans enerjisi ile damar duvarının ısıtılması ve damarın kapatılması işlemidir. Minimal invaziv yöntemlerdir.
• Buhar Ablasyonu veya Siyanoakrilat Ablasyon: Benzer şekilde, hasarlı damarın buhar veya özel bir yapıştırıcı ile kapatılmasıdır.
• Varis Sıyırma (Stripping): Geleneksel bir cerrahi yöntemdir. Genişlemiş ve hasarlı ana toplardamarın cerrahi olarak çıkarılmasıdır. Günümüzde daha az invaziv yöntemler tercih edildiği için daha nadir uygulanır.
• Flebektomi: Cilt altındaki küçük varisli damarların küçük kesilerle çıkarılması.
• Cerrahi Damar Onarımı veya Bypass: Çok nadir ve ciddi durumlarda, hasarlı kapakçıkların onarılması veya yeni bir damar yolu oluşturulması gerekebilir.

Kronik venöz yetmezlik kronik bir durum olduğu için, tedavi genellikle semptomları kontrol altında tutmaya ve komplikasyonları önlemeye odaklanır. Düzenli doktor kontrolleri ve önerilen tedavi planına uyum, hastalığın yönetimi için kritik öneme sahiptir.

Sorumluluk Reddi: Bu makale yalnızca bilgilendirme amaçlı bilgiler içermektedir. Bu nedenle, herhangi bir sağlık sorununuz varsa, komplikasyonlardan kaçınmak için bir uzmana danışmanızı öneririz.