Zatürre diğer adı akciğer iltihaplanması nedir? Tedavisi ve ilaçları 

Zatürre, akciğerlerdeki hava keseciklerinin (alveoller) enfeksiyonu sonucu oluşan iltihaplı bir rahatsızlıktır.

Enfekte olmuş hava kesecikleri sıvı veya irinle (iltihaplı balgam) dolar.

Bu rahatsızlık balgamlı öksürük, ateş, titreme ve nefes alma zorluğuna neden olabilir.

Zatürrenin neden olduğu enfeksiyon akciğerlerin bir tarafında veya her ikisinde birden meydana gelebilir. Bu iltihaplı rahatsızlığın başlıca nedeni viral, bakteriyel veya fungal enfeksiyonlardır.

Zatürre, ıslak akciğer olarak bilinir. Bu hastalık sadece yetişkinleri değil, çocukları, hatta yeni doğan bebekleri bile etkileyebiliyor.

Hem viral hem de bakteriyel pnömoniler bulaşıcı hastalıklardır. Bu, hastalığa sahip olan birinin hapşırık veya öksürük yoluyla havaya yayılan damlacıkları soluyarak başkalarına bulaştırabileceği anlamına gelir.

Bu nedenle bu rahatsızlığa sahip kişilerin maske kullanarak ağızlarından sıvı çıkmasını engellemeleri gerekmektedir.

Zatürre – Belirtileri, Nedenleri, Önlenmesi ve Tedavisi

Zatürrenin Nedenleri

Zatürrenin nedenleri değişkenlik gösterse de, zatürre, etkene ve yayıldığı yere göre ikiye ayrılır.

Birincisi, toplum içinde (kamusal ortamda) yayılan toplum kökenli zatürre ve ikincisi hastanelerde bulaşan zatürredir.

Zatürrenin bazı neden kategorileri şunlardır:

1. Genel çevreden edinilen zatürre

Genel çevreden bulaşan zatürreye neden olabilen organizmalar hastanelerdekilerden farklıdır, genellikle hastanelerde bulaşan zatürreye neden olan organizmaların tedavisi daha zordur.

Halk arasında zatürreye neden olan organizmalara örnek olarak şunlar verilebilir:

• Bakteriler, en yaygın olanı Streptococcus pneumoniae’dır.
• Bakteri benzeri bir organizma olan Mycoplasma pneumonia.
• Mantarlar, genellikle bağışıklık sistemi bozukluğu olan kişilere saldırırlar.
• Virüs.

2. Hastane kaynaklı zatürre

Bazı kişilerde başka bir hastalık nedeniyle hastaneye yatarken bu akciğer rahatsızlığı ortaya çıkabilir.

Bu hastalık hastanelerde ortaya çıkabilir ve hastalığa neden olan bakterilerin antibiyotiklere karşı daha dirençli olması nedeniyle ciddi bir hal alabilir.

Ayrıca bu durum, bu hastalığa yakalanan kişinin bir hastalığa yakalanması nedeniyle daha da tehlikeli olabilir.

Yoğun bakım ünitelerinde sıklıkla kullanılan solunum cihazı (ventilatör) kullanan kişilerde bu tip zatürreye yakalanma riski daha yüksektir.

3. Sağlık hizmetlerinden edinilen zatürre

Bu sağlık bakımı kaynaklı akciğer hastalığının, uzun süreli bakım tesislerinde bakım gören veya böbrek diyaliz merkezleri de dahil olmak üzere ayakta tedavi kliniklerinde düzenli olarak bakım alan kişilerde görülme olasılığı daha yüksektir.

Hastane kaynaklı birçok enfeksiyon gibi, bu iltihaplı akciğer rahatsızlığı da antibiyotiklere karşı daha dirençli bakterilerden kaynaklanabilir.

Zatürre Risk Faktörleri

Herkesin başına gelebilmesine rağmen zatürreye yakalanma riski daha yüksek olan kişiler şunlardır:

• 2 yaşın altında olunmalıdır çünkü bebek ve çocukların bağışıklık sistemleri hala gelişme aşamasındadır.
• HIV/AIDS hastaları, kanser hastaları veya kemoterapi görenler gibi bağışıklık sistemi zayıf olan kişiler.
• Kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH), astım, diyabet, kalp hastalığı veya kronik böbrek hastalığı olan kişiler.
• Hem aktif hem de pasif içiciler zatürreye yakalanmaya daha yatkındır.
• Hava kirliliğine veya zararlı kimyasallara maruz kalmak zatürre riskini artırabilir.
• Yetersiz beslenme bağışıklık sistemini zayıflatarak zatürreye yatkın hale getirebilir.
• Ameliyat veya ventilatör kullanımı gibi tıbbi işlemler akciğer enfeksiyonu riskini artırabilir.
• Soğuk ve kuru hava, zatürre de dahil olmak üzere solunum yolu enfeksiyonu riskini artırabilir.
• Kalabalık veya kirli ortamlarda yaşamak enfeksiyon bulaşma riskini artırabilir.

Zatürre Belirtileri

Zatürrenin belirtileri ve hafif semptomları genellikle grip semptomlarına benzer; ateş ve öksürük gibi.

Zatürre belirtileri gripten daha uzun sürer. Tedavi edilmediği takdirde aşağıdaki gibi ciddi belirtiler ortaya çıkabilir:

• Nefes alırken veya öksürürken göğüs ağrısı.
• Balgamlı öksürük.
• Kolayca yorulur.
• Ateş ve titreme.
• Mide bulantısı ve kusma.
• Nefes almak zor.
• Bilinç bozuklukları (özellikle >65 yaş hastalarda).
• 65 yaş üstü ve bağışıklık sistemi bozukluğu olan hastalarda genellikle hipotermi görülür.

Çocuklarda ve bebeklerde zatürre belirtileri genellikle şunlardır: Yüksek ateş, çocuğun sürekli yorgun görünmesi, yemek istememesi, balgamlı öksürük ve çocuğun nefes almasının hızlandığı noktaya kadar nefes darlığı.

Çalışmalar Zatürre Hakkında Ne Diyor?

Amerikan Tıp Dergisi (1994) tarafından yayımlanan Yaşlılarda Zatürre Risk Faktörleri başlıklı çalışmada, yaşlıların zatürreye yakalanma riskinin daha yüksek olduğu belirtilmiştir.

Kalp hastalığı, obstrüktif akciğer hastalığı ve bronşiyal astım gibi hastalıkların varlığı biliniyorsa zatürre geçirme riski de artabilir.

Bunların yanı sıra zatürre riskini artıran başka faktörler de bulunmaktadır. Örnek olarak, sıklıkla alkollü içecek tüketen kişiler ve bağışıklık sistemini baskılayıcı tedavi gören kişiler gösterilebilir.

Ayrıca Clinical and Experimental Pediatrics dergisinde yayınlanan bir araştırmaya göre zatürre, dünya genelinde bebek ölümlerinin önde gelen nedenidir.

Bu çalışmanın amacı zatürrenin yaygın olarak görüldüğü bölgelerde bebeklerde zatürre ve çocuklarda zatürre risk faktörlerini değerlendirmektir.

• Sadece anne sütüyle beslenmemek
• Eksik temel aşılama
• Kapalı alan hava kirliliği
• Düşük doğum ağırlığı öyküsü,
• Ciddi düzeyde beslenme yetersizliği.

Sonuç olarak, sadece anne sütüyle beslenmenin zatürreye, alkol bağımlılarına, immünosüpresif tedavi görenlere karşı en önemli koruyucu faktör olduğu görülmüştür.

Zatürre Hakkında Önemli Bilgiler

1. Zatürre , beş yaş altı çocuklarda sıtma, kızamık ve HIV/AIDS’ten daha fazla ölüme neden olduğu için ” çocukların unutulmuş katili ” olarak adlandırılır.
2. Zatürrenin nedeni bakteri, virüs veya mantar olabilir. Streptococcus pneumoniae bakterisi sık görülen nedenlerden biridir.
3. Bebeklerde, yaşlılarda ve bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerde risk daha fazladır.
4. Zatürrenin tedavisi nedene göre değişir; bakteriler için antibiyotikler, bazı virüslerden kaynaklanıyorsa antiviral ilaçlar kullanılır.
5. Zatürre aşılama, temizliğe dikkat etme ve sağlıklı bir yaşam tarzı benimseme ile önlenebilir.

Tanı Zatürre

• Öncelikle doktorunuz, rutin olarak yaptığınız sağlıksız alışkanlıklar da dahil olmak üzere yaşadığınız semptomları ve tıbbi geçmişinizi soracaktır.
• Daha sonra doktor akciğerlerden gelen sesleri dinleyecektir.
• Zatürre hastalarında genellikle nefes alırken çatlama, hırıltı hatta guruldama sesleri duyulur.

Doktorların sıklıkla yaptığı bazı muayeneler şunlardır:

• Kan testi.
• Göğüs röntgeni.
• Nabız oksimetresi.
• Balgam testi.

Ayrıca, hastanede yatarken başka sağlık sorunları olan veya enfekte olduğundan şüphelenilen kişiler için daha derinlemesine birkaç inceleme daha vardır:

• Arteriyel kan gazı testi.
• Bronkoskopi.
• BT taraması.
• Plevral sıvı kültürü.

Aslında en sık yapılan destekleyici tetkik görüntüleme yani akciğer grafisidir.

Doktor, muayene sonuçlarına göre enfeksiyonun nerede meydana geldiğini görebilir.

Ayrıca, enfeksiyona hangi organizmanın neden olduğunu belirlemek için kan laboratuvar testleri yapılır. Doktor doğru bir tanı koyabilir ve zatürre için uygun tedaviyi belirleyebilir.

Zatürre Tedavisi

Zatürre vakalarında tedavi ve yönetim, oluşan enfeksiyonun tedavisi ve destekleyici tedavinin sağlanmasıdır. Zatürre tedavisinde uygulanabilecek yöntemler şunlardır:

1. Tıbbi tedavi

Eğer enfeksiyon bakterilerden kaynaklanıyorsa, doktor tedavi tamamlanana kadar alınması gereken antibiyotik reçete edecektir. Bu arada verilecek destekleyici tedavi şu şekilde olabilir:

• Hastanın ateşi yüksekse ve aktivitelerini etkiliyorsa ateş düşürücü ilaç verilir.
• Öksürük sıklığını azaltmak ve atılamayan balgamı inceltmek için öksürük ilacı.

Doktorlar ayrıca şu durumların ortaya çıkması halinde hastaların hastaneye yatırılmasını öneriyorlar:

• 65 yaş üstü.
• Bilinç bozukluğu yaşamak.
• Böbrek fonksiyonlarının zayıf olması.
• Çok düşük kan basıncı (<90/<60 mmHg).
• Çok hızlı solunum (devassa’da >30 x/dakika).
• Vücut ısısı normalin altında.
• Nabız sayısı <50x/dakika veya >100x/dakika.

2. Ev ilaçları

Ayrıca iyileşme sürecini hızlandırmaya yardımcı olmak için evde uygulanabilecek bazı yöntemler de mevcuttur, örneğin:

1. Yeterince dinlen. Bağışıklık sisteminizi güçlendirmek için vücudunuzun yeterince dinlendiğinden emin olun.
2. Vücudunuzun sıvı ihtiyacını karşılayın. Balgamın gevşemesine ve susuzluğun önlenmesine yardımcı olmak için bol su için.
3. Nemlendirici kullanın . Havanın nemini korumak ve solunum yollarını rahatlatmaya yardımcı olmak.
4. Ilık su kompresi. Rahatsızlığı azaltmak için göğsünüze sıcak kompres uygulayabilirsiniz.
5. Bal tüketin. Bal boğazı rahatlatır ve öksürüğü giderir.
6. Nefes almanızı kolaylaştırmak için başınız hafif yüksekte olacak şekilde uyuyun.
7. Nefes almayı rahatlatmak için tavuk çorbası gibi sıcak besinler tüketin.

Önerilen Zatürre İlaçları

Zatürre tedavisi, hastalığa neden olan etkene (bakteri, virüs veya mantar) göre değişiklik gösterir. Bu nedenle, zatürre teşhisi konduktan sonra doktorunuzun önerdiği tedavi planına uymak çok önemlidir. Kendi başınıza ilaç kullanmaktan kesinlikle kaçınmalısınız.

Bakteriyel Zatürre:

• En yaygın zatürre türü olan bakteriyel zatürrenin tedavisinde antibiyotikler kullanılır.
• Doktorunuz, zatürreye neden olan bakteriye ve hastalığın şiddetine göre uygun antibiyotiği seçecektir.
• Yaygın olarak kullanılan antibiyotikler arasında amoksisilin, seftriakson, azitromisin ve levofloksasin bulunur.
• Antibiyotik tedavisi genellikle 7-14 gün sürer, ancak doktorunuzun önerdiği süre boyunca ilacı kullanmaya devam etmeniz önemlidir.

Viral Zatürre:

• Viral zatürre, genellikle kendi kendine iyileşir ve antibiyotik tedavisi gerekmez.
• Doktorunuz, semptomları hafifletmek için ağrı kesiciler, ateş düşürücüler ve öksürük şurupları önerebilir.
• Bazı durumlarda, özellikle risk altındaki kişilerde, antiviral ilaçlar kullanılabilir.

Mantar Zatürresi:

• Mantar zatürresi, bağışıklık sistemi zayıflamış kişilerde daha sık görülür.
• Tedavisi, antifungal ilaçlarla yapılır ve uzun sürebilir.

Zatürrenin Komplikasyonları

Zatürrenin komplikasyonları küçük çocuklarda, yaşlılarda ve diyabet gibi altta yatan sağlık sorunları olan kişilerde daha yaygındır.

Zatürrenin olası komplikasyonları şunlardır:

1. Akciğerlerle kaburgalar arasındaki ince zarın (plevra) iltihaplanmasıyla oluşan bir rahatsızlık olan plörezi. Bu durum solunum yetmezliğine yol açabilir.
2. Kaburgalar iltihaplanır ve bu durum solunum yetmezliğine yol açabilir.
3. Akciğer apsesi, çoğunlukla önceden ciddi hastalıkları olan veya ciddi alkol bağımlılığı öyküsü olan kişilerde görülen nadir bir komplikasyondur.
4. Kan zehirlenmesi (sepsis) de nadir görülen ancak ciddi bir komplikasyondur.

Zatürre Önleme

Zatürreyi önlemek için yapılabilecek birkaç yol vardır, bunlar şunlardır:

1. Aşı olun

• Aşı olun: Zatürreyi önlemenin en önemli yoludur.
• Bu hastalığa yakalanma ihtimalinizi azaltmak için mutlaka yaptırın.
• Özellikle 2 yaş altı ve 2-5 yaş aralığındaki çocuklara farklı tiplerde aşı yapılması gerekiyor.
• 6 aylıktan büyük çocuklara da grip aşısı yaptırmak gerekiyor.

2. Temizliği koruyun

İyi hijyen uygulayın: Ellerinizi düzenli olarak yıkayarak veya el dezenfektanı kullanarak kendinizi bu rahatsızlıklardan koruduğunuzdan emin olun.

3. Sigarayı bırakın

Akciğer korumanızı sağlam tutmak ve solunum yolu enfeksiyonlarıyla etkili bir şekilde mücadele etmek için sigarayı bırakın.

4. Bağışıklığınızı koruyun

Yeterli uyku alarak, düzenli egzersiz yaparak ve sağlıklı besinler tüketerek bağışıklık sisteminizi güçlü tutun.

Kaynak:
WebMD. Erişim tarihi 2024. Zatürre.
NHS. Erişim tarihi 2024. Zatürre.
Mayo Kliniği. Erişim tarihi 2024. Zatürre.
Healthline. 2024’te Tanıtıldı. Zatürre Hakkında Bilmeniz Gereken Her Şey.
Sutriana VN, MPH, ve diğerleri. 2024’te açıklandı. Çocukluk çağı zatürresine yönelik risk faktörleri: Endonezya’da yüksek prevalanslı bir bölgede bir vaka kontrol çalışması.
DSÖ. 2024 Zatürre: Çocukların unutulmuş katili.
American Journal of Medicine. 2024’te Tanıtıldı. Yaşlılarda Zatürre Risk Faktörleri.

Not: Bu içerik sadece rehberlik amaçlı olup kişisel ihtiyaçlarınıza göre tasarlanmamıştır. İçerik, uzman tıbbi tavsiye yerine geçmez.