Sigara içmeyenler neden akciğer kanserine yakalanıyor? Uzmanlar ne diyor?

Akciğer kanseri denince akla gelen ilk risk faktörü genellikle sigara kullanımıdır. Ancak sigara içmeyen bireylerin de bu tehlikeli hastalığa yakalanabildiği bir gerçek. Bu durum, hem hastalar hem de tıp dünyası için önemli bir araştırma konusudur. Peki, hayatında hiç sigara içmemiş bir kişi neden akciğer kanserine yakalanır ve uzmanlar bu konuda ne diyor?

Sigara Dışı Akciğer Kanserinin Yükselişi

Son yıllarda, sigara içme oranları azalırken, sigara içmeyenlerde görülen akciğer kanseri vakalarının oranı artış göstermektedir. Bu durum, araştırmacıları ve doktorları, sigara dışı risk faktörlerini daha derinlemesine incelemeye yöneltmiştir. American Cancer Society gibi kuruluşlar, akciğer kanserinin önemli bir kısmının sigara içmeyenlerde görüldüğünü ve bu vakaların genellikle adenokarsinom adı verilen bir tür olduğunu belirtmektedir.

Başlıca Risk Faktörleri

Sigara içmeyenlerde akciğer kanserine yol açan çeşitli çevresel, genetik ve mesleki faktörler bulunmaktadır:

Radon Gazı Maruziyeti

Radon, uranyumun toprakta ve kayalarda bozunmasıyla oluşan kokusuz, renksiz ve radyoaktif bir gazdır. Evlere ve binalara zemin çatlaklarından veya inşaat malzemelerinden sızabilir.

Bilimsel Veri: Ulusal Kanser Enstitüsü (NCI) ve Dünya Sağlık Örgütü (WHO), radon gazını, sigara içmeyenlerde akciğer kanserinin önde gelen nedeni olarak tanımlamaktadır. Radon gazına maruz kalmak, akciğer hücrelerinin DNA’sında hasara yol açarak kanser riskini artırır. Özellikle bodrum katlarda veya iyi havalandırılmayan alanlarda risk daha yüksektir.

Pasif İçicilik (İkinci El Duman)

Sigara içmeyenlerin, sigara dumanına maruz kalması (pasif içicilik), akciğer kanseri riskini önemli ölçüde artırır. Yapılan pek çok araştırma, pasif içiciliğin akciğer kanseri riskini %20 ila %30 oranında artırdığını göstermektedir. Tütün dumanındaki yüzlerce kimyasal madde, akciğer hücrelerine zarar vererek mutasyonlara neden olabilir.

Hava Kirliliği

Dış ortam ve iç ortam hava kirliliği, akciğer kanseri riskini artırabilen önemli faktörlerdir. Endüstriyel emisyonlar, araç egzozları ve partikül madde kirliliği (PM2.5) akciğer kanseriyle ilişkilendirilmiştir. Lancet Oncology dergisinde yayımlanan bir çalışma, hava kirliliğinin akciğer kanserine neden olan yeni mutasyonlara yol açabileceğini belirtmiştir.

İç Ortam Kirliliği: Evlerde kullanılan yakıtlar (odun, kömür), kötü havalandırma, yemek pişirme dumanları ve asbest gibi maddeler risk oluşturabilir.

Mesleki Maruziyetler

Bazı mesleklerde çalışmak, akciğer kanseri riskini artıran kimyasallara veya maddelere maruz kalmaya neden olabilir. Asbest, arsenik, krom, nikel, kadmiyum, dizel egzoz dumanı gibi maddelere uzun süreli maruziyet, akciğer kanseri riskini artırır. Özellikle madencilik, inşaat, kimya ve gemi yapımı gibi sektörlerde çalışanlar risk altındadır.

Genetik Yatkınlık ve Aile Öyküsü

Ailesinde akciğer kanseri öyküsü olan, özellikle genç yaşta yakalanmış veya sigara içmeyen bireylerde görülen akciğer kanseri vakaları olan kişilerde risk daha yüksek olabilir.

Araştırmalar, bazı genetik mutasyonların (örn. EGFR, ALK, ROS1) sigara içmeyenlerde görülen akciğer kanseri türlerinde daha yaygın olduğunu göstermektedir. Bu mutasyonlar, hücre büyümesini ve çoğalmasını kontrol eden genlerdeki değişikliklerdir ve hedefe yönelik tedaviler için önemli hedeflerdir.

Akciğer Hastalıkları Geçmişi

Önceden geçirilmiş bazı akciğer hastalıkları, akciğer kanseri riskini artırabilir.

Riskli Durumlar: Tüberküloz, Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı (KOAH) veya kronik bronşit gibi durumlar, akciğer dokusunda kronik iltihaplanmaya ve hasara yol açarak kanser gelişimine zemin hazırlayabilir.

Uzmanlar Ne Diyor?

Akciğer kanseri uzmanları, sigara dışı akciğer kanserinin tanınmasının ve risk faktörleri konusunda farkındalığın artırılmasının hayati önem taşıdığını vurgulamaktadır.

Uzmanlar,  “Sigara içmeyen bir bireyde ortaya çıkan yeni ve inatçı öksürük, nefes darlığı, göğüs ağrısı, kilo kaybı veya yorgunluk gibi belirtiler kesinlikle göz ardı edilmemeli ve bir göğüs hastalıkları uzmanına başvurulmalıdır. Erken evrelerde yakalanan akciğer kanserinde tedavi şansı çok daha yüksektir.”

Hedefe Yönelik Tedaviler: Özellikle genetik mutasyon taşıyan sigara içmeyen akciğer kanseri hastaları için son yıllarda geliştirilen hedefe yönelik tedaviler (targeted therapies), standart kemoterapiden çok daha etkili sonuçlar verebilmektedir. Bu tedaviler, tümörün genetik yapısına özel olarak tasarlanmış ilaçlardır.

Sigara içmek akciğer kanseri için en büyük risk faktörü olsa da, bu hastalığın sigara içmeyenlerde de gelişebileceği unutulmamalıdır. Radon gazı, pasif içicilik, hava kirliliği, mesleki maruziyetler ve genetik faktörler gibi riskler hakkında bilgi sahibi olmak ve şüpheli belirtilerde vakit kaybetmeden doktora başvurmak, hayat kurtarıcı olabilir.

Sorumluluk Reddi: Bu makale yalnızca bilgilendirme amaçlı bilgiler içermektedir. Bu nedenle, herhangi bir sağlık sorununuz varsa, komplikasyonlardan kaçınmak için bir uzmana danışmanızı öneririz.