Bir hastalığın adı neden bir ülke olamaz? Tıp dünyasının etik evrimi

Hastalık isimlerini düşündüğümüzde akla ilk gelenlerden biri “İspanyol Gribi” olabilir. Peki, bugün bir salgın çıktığında neden ona “Çin Virüsü” veya “İtalya Gribi” gibi isimler verilmiyor? Bu durum, sadece bir adlandırma değişikliğinden ibaret değil, aynı zamanda tıp etiğinde yaşanan önemli bir dönüşümün de göstergesi.

“İspanyol Gribi” Adının Ardındaki Yanılgı

Tarihin en ölümcül pandemilerinden biri olan 1918 gribi, aslında İspanya’da ortaya çıkmadı. I. Dünya Savaşı sırasında savaşan ülkeler, halkın moralini bozmamak adına salgın haberlerini sansürlerken, savaşa katılmayan İspanya basını bu konuyu özgürce yayımladı.

Bu durum, salgının en çok İspanya’da etkili olduğu algısını yarattı ve hastalığın adı “İspanyol Gribi” olarak kaldı. Bu örnek, coğrafi adlandırmaların ne kadar yanıltıcı olabileceğinin en çarpıcı kanıtlarından biridir.

DSÖ’nün Yeni Kuralı: Damgalamaya Karşı

Günümüzde ise tıp dünyası bu tür hatalardan ders çıkardı. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), 2015 yılında yayınladığı yeni yönergeyle, hastalıkların adlandırılmasında coğrafi yer, insan veya hayvan isimleri gibi damgalayıcı ifadelerin kullanılmamasını tavsiye ediyor.

Bu kuralın en net uygulamasını COVID-19 salgınında gördük. İlk vakaların çıktığı Çin’deki bir şehre atıfla “Wuhan virüsü” gibi isimler kullanılsa da, DSÖ bu adlandırmaların ayrımcılığa yol açabileceğini belirterek hastalığın adını bilimsel terimlerle SARS-CoV-2 (virüs) ve COVID-19 (hastalık) olarak belirledi.

Ebola’nın adını bir nehirden, Kırım-Kongo Kanamalı Ateşi’nin adını ise coğrafi bölgelerden alması gibi tarihsel örnekler artık modern tıp etiğiyle çelişiyor.

Bugün tıp, hastalıklarla mücadele ederken aynı zamanda damgalama ve ayrımcılıkla da mücadele etme sorumluluğunu taşıyor.

Bu yaklaşım, evrensel bir halk sağlığı sorununu, ulusal kimliklerden bağımsız olarak ele almayı amaçlıyor.