Çocuk yaşta gebelik ne kadar yaygındır?

Çocuk yaşta gebelik, yani 18 yaşın altındaki bireylerin hamile kalması, tüm dünyada önemli bir halk sağlığı ve sosyal sorunudur. Bu durum, gençlerin eğitimini, sağlığını, ekonomik ve sosyal gelişimini olumsuz etkileyebileceği gibi, bebeklerin sağlığı açısından da riskler taşır. Peki, çocuk yaşta gebelik ne kadar yaygın ve bu konuda küresel ve Türkiye özelindeki veriler ne gösteriyor?

Küresel Ölçekte Çocuk Yaşta Gebelik

Dünya genelinde çocuk yaşta gebelik oranları bölgelere göre önemli farklılıklar göstermektedir. UNICEF ve Dünya Sağlık Örgütü (WHO) verilerine göre, Sahra Altı Afrika ve Güney Asya gibi bölgelerde bu oranlar daha yüksektir. Düşük ve orta gelirli ülkelerde, sosyoekonomik zorluklar, eğitim eksikliği ve kültürel normlar gibi faktörler çocuk yaşta evlilikleri ve dolayısıyla gebelikleri tetikleyebilmektedir.

UNFPA (Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu) verilerine göre, her yıl milyonlarca kız çocuğu 18 yaşından önce doğum yapmaktadır. Bu durum, kız çocuklarının sağlık sorunları, eğitimden uzak kalma ve yoksulluk döngüsüne girme riskini artırmaktadır. The Lancet Global Health tarafından yayınlanan bir rapora göre, düşük doğum ağırlıklı bebeklerin büyük bir çoğunluğu Güney Asya ve Sahra Altı Afrika’da dünyaya gelmektedir ve bu durum erken yaşta gebeliklerle de ilişkilendirilmektedir.

Türkiye’de Çocuk Yaşta Gebelik Oranları

Türkiye’de çocuk yaşta gebelik oranları son yıllarda düşüş gösterse de, bu hala önemli bir sorun olarak varlığını sürdürmektedir. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verileri bu konuda önemli bilgiler sunmaktadır:

TÜİK’in 2023 verilerine göre, 15 yaş altında doğum yapan çocuk sayısı 130 olarak kaydedilmiştir. 15-17 yaş aralığında ise bu sayı 6 bin 505’tir.

CHP’nin hazırladığı bir rapora göre, 2003-2021 yılları arasında Türkiye’de 10-19 yaş aralığında toplam 1.755.375 doğum gerçekleşmiştir. Bu da haftada ortalama 1.777 doğum anlamına gelmektedir. Aynı rapora göre, bu doğumların %27’sinde annenin yaşı 17’den küçüktür ve 15 yaşından küçük doğum yapan çocuk sayısı 15.601’dir.

TÜİK verilerine göre, adölesan doğurganlık hızı (15-19 yaş grubundaki her bin kadına düşen doğum sayısı) 2001 yılında binde 49 iken, 2023 yılında binde 11’e düşmüştür. Bu düşüş olumlu bir gelişme olsa da, Avrupa Birliği ülkeleri ortalamasının (binde 7) üzerindedir.

Eğitim seviyesi ile çocuk yaşta gebelik arasında bir ilişki olduğu görülmektedir. 2015-2021 yılları arasında doğum yapan 15 yaşından küçük çocukların %51’i yalnızca ilkokul mezunuydu ve önemli bir kısmının hiç okul bitirmediği belirlenmiştir.

Çocuk Yaşta Gebeliğin Riskleri

Çocuk yaşta gebelik hem anne hem de bebek sağlığı açısından ciddi riskler taşır:

• Anne Sağlığı: Erken yaşta gebeliklerde düşük, erken doğum, düşük doğum ağırlıklı bebek, preeklampsi (gebelik zehirlenmesi), anemi, doğum sırasında komplikasyonlar ve hatta ölüm riski daha yüksektir. Henüz fiziksel gelişimi tamamlanmamış genç annelerde gelişim geriliği de görülebilir.
• Bebek Sağlığı: Erken yaşta annelerin bebeklerinde düşük doğum ağırlığı, prematüre doğum, epilepsi ve zeka geriliği gibi nörolojik sorunlar daha sık görülebilir. Ayrıca, annenin genç yaşta olması bebek ölüm riskini de artırabilir.
• Sosyoekonomik Etkiler: Çocuk yaşta gebelik, gençlerin eğitim hayatını yarıda bırakmasına, ekonomik bağımsızlıklarını kazanamamasına ve sosyal olarak izole olmasına neden olabilir. Bu durum, yoksulluk döngüsünün devam etmesine de katkıda bulunabilir.

Çocuk yaşta gebelik küresel bir sorun olmaya devam etmektedir ve Türkiye’de de önemli bir halk sağlığı meselesidir. Oranlarda düşüş gözlemlense de, bu durumun önlenmesi için eğitim seviyesinin yükseltilmesi, erken yaşta evliliklerin önüne geçilmesi, cinsel sağlık ve üreme sağlığı hizmetlerine erişimin kolaylaştırılması ve toplumsal farkındalığın artırılması gerekmektedir. Çocukların korunması ve sağlıklı bir geleceğe sahip olmaları için bu konuda kararlı adımlar atılmalıdır.

Kaynak:

• UNFPA Türkiye: https://turkiye.unfpa.org/
• TÜİK – Türkiye İstatistik Kurumu: https://data.tuik.gov.tr/
• CHP Çocuk Gebelikleri Raporu: (Belirtilen linkten ulaşılabilir: https://chp.org.tr/yayin/chpden-cocuk-gebelikleri-raporu/Open)
• UNICEF Türkiye: https://www.unicef.org/turkiye/
• Dünya Sağlık Örgütü (WHO): https://www.who.int/
• The Lancet Global Health: https://www.thelancet.com/journals/langlo/home
• TÜİK – Doğum İstatistikleri, 2023: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Dogum-Istatistikleri-2023-53708
• Maya Vakfı – Çocuk Yaşta Gebelik: Sağlık Tehditleri ve Cezai Yükümlülükler: https://mayavakfi.org/cocuk-yasta-gebelik/
• DergiPark – Adölesan Gebelikler Adolescent Pregnancy: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/98007
• kliniksaglik.com