Borna virüsü (BoDV-1) nedir? Ölüm oranı ve en son görüldüğü yerler

Borna virüsü (BoDV-1), ilk olarak 18. yüzyılın sonlarında Almanya’nın Borna kasabasında atlarda görülen ve adını buradan alan bir nörotropik virüstür. Yani, merkezi sinir sistemini hedef alan bir virüstür. Yıllarca atlar, koyunlar, kediler ve diğer memelilerde sinir sistemi bozukluklarına neden olan bir veterinerlik problemi olarak biliniyordu. Ancak son yıllarda, insanlarda da ciddi ve sıklıkla ölümcül seyreden enfeksiyonlara yol açabildiği bilimsel olarak kanıtlanmıştır.

BoDV-1 Nedir ve Nasıl Bulaşır?

BoDV-1, Bornaviridae ailesine ait, zarflı, tek sarmallı bir RNA virüsüdür. Virüsün en bilinen doğal rezervuarı, Avrupa’da yaşayan fare benzeri bir memeli olan yozgel (balkedisi) olarak da bilinen Neomys fodiens veya Myodes glareolus (Avrupa banka tarla faresi) türüdür. İnsanlara ve diğer hayvanlara bulaşma, genellikle enfekte yozgellerin idrar, dışkı veya tükürükleri yoluyla kontamine olmuş yüzeylerle doğrudan veya dolaylı temas yoluyla gerçekleşir. Virüsün doğrudan insandan insana bulaştığına dair kanıt bulunmamaktadır.

İnsanlarda BoDV-1 Enfeksiyonu ve Belirtileri

İnsanlarda BoDV-1 enfeksiyonları oldukça nadirdir ancak ortaya çıktığında genellikle ensefalit (beyin iltihabı) şeklinde şiddetli nörolojik tablolara yol açar. Enfeksiyonun kuluçka süresi belirsiz olmakla birlikte, birkaç haftadan birkaç aya kadar değişebilir.

Belirtiler şunları içerebilir:

• Ateş, baş ağrısı ve halsizlik gibi grip benzeri semptomlar başlangıçta görülebilir.
• Davranışsal değişiklikler, kafa karışıklığı, hafıza sorunları.
• Konuşma bozuklukları, kas spazmları, felçler.
• Nöbetler ve koma hali.

İnsanlarda Borna virüsü (BoDV-1) ensefalitinin ölüm oranı son derece yüksektir. Hastalık genellikle tedaviye dirençli olup, tanı konulan çoğu vaka maalesef ölümle sonuçlanmaktadır. Bildirilen vakalarda ölüm oranı %90’ın üzerinde, hatta neredeyse %100’e yakın olarak belirtilmektedir. Hayvanlarda da, özellikle atlarda ve kedilerde, Borna hastalığının ölüm oranı %60 ile %95 arasında değişebilmektedir. Bu durum, BoDV-1’i insanlarda görülen en ölümcül viral ensefalitlerden biri yapmaktadır.

En Son Nerede Görüldü?

Borna virüsü enfeksiyonları, doğal rezervuarı olan yozgellerin yaşadığı coğrafi bölgelerle sınırlıdır. Virüs, uzun süredir özellikle Orta Avrupa’da, Almanya’nın bazı bölgeleri (Bavyera, Saksonya-Anhalt, Thüringen) ve İsviçre gibi yerlerde endemik olarak bilinmektedir.

İnsanlarda BoDV-1 enfeksiyonlarının çoğu da bu endemik bölgelerde tespit edilmiştir. Son yıllarda, özellikle Almanya’da Borna virüsüne bağlı insan ensefaliti vakalarında artış rapor edilmiştir. Bu vakaların çoğu, virüsü taşıyan yozgellerle doğrudan temas kurmuş veya yaşadıkları ortamlarda virüse maruz kalmış kişilerde görülmüştür. Örneğin, 2018-2022 yılları arasında Almanya’da kaydedilen ve bilimsel yayınlara yansıyan birkaç ölümcül insan vakası, Borna virüsünün insan sağlığı için yeni ve ciddi bir tehdit olduğunu gözler önüne sermiştir.

Türkiye’de Borna virüsü (BoDV-1) insan enfeksiyonuna dair yaygın bir rapor veya salgın bildirilmemiştir. Ancak virüsün hayvan popülasyonlarındaki varlığı ve potansiyel yayılım alanları hakkında araştırmaların sürdürülmesi önem taşımaktadır.

Kaynaklar

• Robert Koch Enstitüsü (RKI) – Borna Disease Virus 1 (BoDV-1) infections in humans: https://www.rki.de/EN/Content/Infections/Epidemiology/Bornavirus/Bornavirus_node.html
• Dünya Sağlık Örgütü (WHO)
• BİNGÖL ÜNİVERSİTESİ – Borna Hastalığı:  https://www.bingol.edu.tr/documents/Borna.pdf
• Wikipedia – Borna disease virus (BoDV-1): https://en.wikipedia.org/wiki/Borna_disease_virus
• Journal of Clinical Microbiology – Human Borna Disease Virus 1 (BoDV-1) Encephalitis Cases in North and East of Germany:  https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34783638/
• ScienceDirect – Borna Disease Virus: https://www.sciencedirect.com/topics/veterinary-science-and-veterinary-medicine/borna-disease-virus
• Veteriner Kontrol Enstitüsü Müdürlükleri –  http://vetkontrol.tarimorman.gov.tr/pendik/Belgeler/VETERINER_HEKIMIN_EL_KITABI.pdf
• kliniksaglik.com –