Sifiliz dokunmayla bulaşır mı? Son araştırmalar ne diyor?

Sifiliz (frengi), halk arasında cinsel yolla bulaşan bir enfeksiyon olarak bilinse de, “dokunma” teriminin tam olarak ne anlama geldiğine bağlı olarak bulaşma yolları çeşitlilik gösterebilir. Son araştırmalar ve sağlık otoritelerinin açıklamaları, hastalığın genellikle yakın cilt teması veya mukoza zarı teması yoluyla bulaştığını net bir şekilde ortaya koyuyor. Türkiye ve dünya genelindeki veriler de bu durumu destekliyor.

Sifiliz Nasıl Bulaşır?

Sifiliz, Treponema pallidum adlı bakterinin neden olduğu bir enfeksiyondur. Bulaşma genellikle, sifilizin ilk evresinde ortaya çıkan şankır adı verilen ağrısız yaralarla doğrudan temastan kaynaklanır. Bu şankırlar genital bölgelerde, anüste, dudaklarda, ağızda veya derinin başka bir yerinde bulunabilir. Bakteri, çoğunlukla mukoza zarları (ağız içi, genital ve anal bölgeler) veya derideki küçük kesikler yoluyla vücuda girer.

“Dokunma” ile bulaşma konusuna gelince:

Günlük temaslarla bulaşma riski çok düşüktür: El sıkışma, sarılma, öpüşme (ağızda sifiliz yarası yoksa), aynı tuvaleti kullanma, aynı havluyu paylaşma veya ortak yiyecek/içecek kaplarını kullanma gibi sıradan fiziksel temaslarla sifiliz bulaşmaz. Sifiliz bakterisi vücut dışında uzun süre yaşayamaz.

Yakın cilt veya mukoza zarı teması ile bulaşma: Enfekte bir kişinin sifiliz yarası (şankır) ile sağlıklı bir kişinin cilt veya mukoza zarlarının doğrudan teması durumunda bulaşma riski vardır. Örneğin, ağızdaki bir şankırın öpüşme sırasında partnerin ağzındaki küçük bir kesikle veya mukozayla teması teorik olarak bulaşmaya yol açabilir, ancak bu durum, genital veya anal bölgedeki şankır teması kadar yaygın değildir.

Türkiye ve Dünya Genelindeki Son Veriler

Dünya Genelinde:

Dünya Sağlık Örgütü (WHO) verilerine göre, sifiliz vakaları dünya genelinde hala önemli bir halk sağlığı sorunudur. Özellikle 2000’li yılların başından itibaren birçok ülkede, özellikle erkekler arasında cinsel yolla bulaşan enfeksiyon (CYBE) olarak artış göstermektedir. Bu artışta, korunmasız cinsel ilişkilerin yaygınlaşması ve riskli cinsel davranışların etkili olduğu düşünülmektedir. Şankır teması, enfeksiyonun birincil bulaşma yolu olmaya devam etmektedir.

Türkiye’de Durum:

Türkiye’de sifiliz vaka sayıları hakkında düzenli ve kapsamlı resmi veriler kısıtlı olsa da, sağlık otoriteleri ve uzmanlar, CYBE’lerde genel bir artış eğilimi olduğunu belirtmektedir. Özellikle büyük şehirlerdeki cinsel sağlık kliniklerine başvuranlarda sifiliz tanısı alan vakaların olduğu bilinmektedir. Farkındalığın artırılması ve korunma yöntemlerinin teşvik edilmesi, Türkiye’de de bulaşmanın önlenmesi için kritik öneme sahiptir.

Belirtiler ve Teşhisin Önemi

Sifiliz, erken evrelerde teşhis edildiğinde antibiyotiklerle (genellikle penisilin) tamamen tedavi edilebilir. Ancak tedavi edilmezse, ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir:

Birincil Evre: Enfeksiyonun bulaşmasından 10-90 gün sonra, bakterinin vücuda girdiği yerde ağrısız bir yara (şankır) oluşur. Bu yara genellikle 3-6 hafta içinde kendiliğinden iyileşse de, kişi hala enfekte kalır.

İkincil Evre: Şankırın iyileşmesinden haftalar veya aylar sonra deride döküntüler (genellikle kaşıntısız ve avuç içleri ile ayak tabanlarında görülebilir), ateş, boğaz ağrısı, lenf bezlerinde şişlik ve saç dökülmesi gibi belirtiler ortaya çıkabilir.

Gizli (Latent) Evre: Belirtilerin kaybolduğu ancak bakterinin vücutta aktif kaldığı bir dönemdir. Bu evre yıllarca sürebilir.

Üçüncül Evre: Tedavi edilmeyen vakaların %15-30’unda görülen bu evre, beyin, sinir sistemi, kalp, kan damarları, karaciğer ve kemikler gibi organlarda ciddi ve kalıcı hasarlara yol açabilir.

Teşhis genellikle kan testleri ile konulur. Erken teşhis ve tedavi, hem bireysel sağlığı korumak hem de hastalığın yayılmasını engellemek için hayati öneme sahiptir.

Korunma Yolları

Sifiliz ve diğer CYBE’lerden korunmak için en etkili yollar şunlardır:

Güvenli Cinsel İlişki: Şankırın bulunduğu bölgeyi tamamen kapatması şartıyla kondom (prezervatif) kullanımı, cinsel ilişki sırasında bulaşma riskini önemli ölçüde azaltır. Ancak kondomun kaplamadığı alanlarda şankır varsa bulaşma riski devam edebilir.

Partner Sayısını Sınırlama: Cinsel partner sayısının azaltılması veya tek bir test edilmiş, enfekte olmayan partnerle karşılıklı tekeşli bir ilişki içinde olmak riski önemli ölçüde azaltır.

Düzenli Test Yaptırmak: Cinsel olarak aktif olan herkes, özellikle birden fazla partneri olanlar veya riskli davranışlarda bulunanlar, düzenli olarak sifiliz ve diğer CYBE’ler için test yaptırmalıdır.

Şüpheli Lezyonlardan Kaçınma: Cinsel partnerde şüpheli bir yara, döküntü veya lezyon varsa cinsel temastan kaçınmak önemlidir.

Sonuç olarak, sifiliz “sıradan dokunmalarla” bulaşmaz; ancak enfekte bir kişinin şankırları ile doğrudan yakın temas, hastalığın yayılmasında kilit rol oynar. Bu nedenle, cinsel sağlık konusunda bilinçli olmak ve koruyucu önlemleri uygulamak, hem bireysel hem de toplumsal sağlık açısından hayati öneme sahiptir.

Kaynaklar

• Centers for Disease Control and Prevention (CDC). (2024). Syphilis – CDC Fact Sheet. Erişim Adresi: https://www.cdc.gov/std/syphilis/stdfact-syphilis.htm
• World Health Organization (WHO). (2023). Syphilis. Erişim Adresi: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/syphilis
• European Centre for Disease Prevention and Control (ECDC). (2024). Syphilis. Erişim Adresi: https://www.ecdc.europa.eu/en/syphilis
• T.C. Sağlık Bakanlığı.
• kliniksaglik.com- https://kliniksaglik.com/hastalik/frengi-agizdan-bulasir-mi-son-arastirmalar-ne-diyor-14537