Yaşlara göre gebelik ne kadar yaygındır?

Gebelik, kadınların yaşam döngüsünde önemli bir olaydır ve görülme sıklığı yaşa göre değişiklik gösterir. Sosyal, ekonomik ve kültürel faktörlerin etkisiyle, kadınların ilk gebelik yaşları dünya genelinde farklılıklar göstermekte ve zaman içinde değişimler yaşanmaktadır. Peki, yaşlara göre gebelik ne kadar yaygın ve bu konuda Türkiye ile dünya genelindeki eğilimler nelerdir?

Dünya Genelinde Yaşa Göre Gebelik Yaygınlığı

Dünya genelinde gebelik oranları yaş gruplarına göre farklılık gösterir. UNICEF verilerine göre, ergen yaşta gebelik (15-19 yaş) özellikle Sahra Altı Afrika ve Güney Asya gibi bölgelerde daha yaygındır. Ancak son yıllarda, birçok ülkede genç yaşta gebelik oranlarında düşüş gözlemlenmektedir.

Gelişmiş ülkelerde ise kadınların ilk çocuk sahibi olma yaşları giderek yükselmektedir. Eğitim seviyesinin artması, kariyer odaklı yaşam tarzları ve ekonomik bağımsızlık gibi faktörler bu trendde etkili olmaktadır. 30 yaş ve üzeri gebelikler bu bölgelerde daha sık görülmektedir.

Türkiye’de Yaşa Göre Gebelik Yaygınlığı

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verileri, Türkiye’deki gebelik yaygınlığının yaş gruplarına göre dağılımını göstermektedir:

• Adölesan Gebelik (15-19 yaş): TÜİK verilerine göre, adölesan doğurganlık hızı (15-19 yaş grubundaki her bin kadına düşen canlı doğum sayısı) 2001 yılında binde 49 iken, 2023 yılında binde 11’e düşmüştür. Bu önemli düşüşe rağmen, Avrupa Birliği ülkeleri ortalamasının üzerindedir.
• 20-24 Yaş: Geçmişte en yüksek doğurganlık hızının görüldüğü bu yaş grubunda da son yıllarda düşüş yaşanmaktadır. 2001 yılında binde 144 olan bu oran, 2023 yılında binde 101’e gerilemiştir.
• 25-29 Yaş: 2023 yılı itibarıyla en yüksek yaşa özel doğurganlık hızı binde 101 ile bu yaş grubunda görülmektedir. Bu durum, Türkiye’de ilk doğum yaşının giderek yükseldiğini göstermektedir.
• 30-34 Yaş: Bu yaş grubundaki kadınların doğurganlık hızı da artış göstermektedir. 2001 yılında binde 82 olan oran, 2023 yılında binde 95’e yükselmiştir.
• 35 Yaş ve Üzeri: İleri yaş gebelikleri olarak kabul edilen bu grupta da doğum oranları artmaktadır. Özellikle 40 yaş ve üzeri ilk doğum yapan kadınların sayısında belirgin bir artış gözlemlenmektedir.

Yaşa Göre Gebelik Yaygınlığını Etkileyen Faktörler

Yaşa göre gebelik yaygınlığını etkileyen birçok faktör bulunmaktadır:

• Eğitim Seviyesi: Kadınların eğitim seviyesi yükseldikçe, ilk evlilik ve ilk doğum yaşları genellikle gecikmektedir.
• Kentselleşme ve Çalışma Hayatı: Kentsel bölgelerde yaşayan ve iş hayatında aktif olan kadınlar, kariyerlerine odaklanma eğiliminde oldukları için çocuk sahibi olmayı erteleyebilirler.
• Ekonomik Koşullar: Çocuk yetiştirmenin maliyeti, çiftlerin çocuk sahibi olma kararlarını ve zamanlamasını etkileyebilir.
• Doğum Kontrol Yöntemlerine Erişim: Modern doğum kontrol yöntemlerinin yaygınlaşması, çiftlerin istedikleri zaman ve sayıda çocuk sahibi olmalarına olanak tanır.
• Sağlık Bilinci ve Üreme Sağlığı Hizmetleri: Üreme sağlığı konusunda bilinçlenme ve bu hizmetlere erişimin kolaylaşması, planlı gebeliklerin artmasına katkıda bulunur.

İleri Yaş Gebeliklerinin Riskleri

35 yaş ve üzeri gebelikler, hem anne hem de bebek sağlığı açısından bazı riskleri beraberinde getirebilir:

• Anne Açısından: Gebelik diyabeti, hipertansiyon, preeklampsi, doğum sırasında komplikasyonlar ve sezaryen doğum riski artabilir.
• Bebek Açısından: Kromozomal anomali riskleri (Down sendromu gibi), düşük doğum ağırlığı ve erken doğum riski artabilir. Ancak, modern tıbbın sunduğu imkanlar ve düzenli takip ile ileri yaşta sağlıklı gebelikler geçirmek de mümkündür.:

Türkiye’de ve dünya genelinde gebelik yaygınlığı yaş gruplarına göre farklılık göstermekte ve sosyoekonomik gelişmelerle birlikte değişimler yaşanmaktadır. Türkiye’de adölesan gebelik oranlarında düşüş gözlemlenirken, ilk doğum yaşı yükselmekte ve 30 yaş üzeri gebelikler daha sık görülmektedir. Bu demografik değişimlerin sağlık politikaları ve üreme sağlığı hizmetleri açısından dikkate alınması önemlidir.

Kaynak:

• TÜİK – Doğum İstatistikleri, 2023: https://www.google.com/search?q=https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index%3Fp%3DDogum-Istatistikleri-2023-53708%26dil%3D2
• UNICEF DATA – Early childbearing and teenage pregnancy rates by country: https://data.unicef.org/topic/child-health/adolescent-health/
• CDC – National Vital Statistics Reports: https://www.google.com/search?q=https://www.cdc.gov/nchs/nvss/vsrr/natality-tables.htm
• Guttmacher Institute – Pregnancies, Births and Abortions in the United States, 1973–2020:
• https://www.guttmacher.org/report/pregnancies-births-abortions-in-united-states-1973-2020
• WHO – Adolescent pregnancy: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/adolescent-pregnancy
• Evidence Based Birth® – Pregnancy at Age 35 and Older: https://evidencebasedbirth.com/advanced-maternal-age/
• Mayo Clinic – Advanced maternal age: Risks and outcomes: https://www.google.com/search?q=https://www.mayoclinic.org/healthy-lifestyle/getting-pregnant/in-depth/advanced-maternal-age/art-20045168
• kliniksaglik.com