Soğuk algınlığı ilaçlarından aşırı doz aldığınızda ne olur?

Soğuk algınlığı ilaçları, genellikle birden fazla aktif bileşen içerdiğinden, aşırı dozun etkileri bu bileşenlerin türüne ve alınan miktarına göre büyük ölçüde değişir.

Doz Aşımı Nasıl Oluşur?

Soğuk algınlığı ilaçlarından kaynaklanan aşırı dozlar genellikle iki ana yolla ortaya çıkar:

“Çift Dozlama” (Double-Dipping): Bu, en yaygın ve tehlikeli aşırı doz nedenidir. Hastalar, birden fazla semptomu (ateş, öksürük, burun akıntısı) tedavi etmek için aynı anda iki veya daha fazla farklı soğuk algınlığı ilacı alır. Ancak bu ilaçların çoğu, asetaminofen (parasetamol) gibi aynı aktif bileşeni içerir. Sonuç olarak, hasta farkında olmadan güvenli günlük sınırı aşarak karaciğere zarar veren toksik bir doz alabilir.

Kullanım Talimatlarına Uymama: İyileşme sürecini hızlandırmak amacıyla, önerilen dozdan daha fazla ilaç almak veya dozlar arasındaki süreyi kısaltmak. Çocuklarda ise ilacı şeker zannetme gibi kazalar sıkça görülür [1.8, 2.3].

Belirtiler: Hangi İçerik Hangi Etkiyi Yaratır?

Soğuk algınlığı ilaçlarında en sık rastlanan ve yüksek dozda alındığında toksisiteye neden olan aktif maddeler ve bunların aşırı doz belirtileri aşağıdadır.

1. Asetaminofen (Parasetamol) Zehirlenmesi

Soğuk algınlığı ilaçlarının çoğunda ağrı kesici ve ateş düşürücü olarak bulunur. Aşırı dozda alındığında karaciğer yetmezliğine yol açar ve hayatı tehdit edebilir.

Erken Belirtiler (İlk birkaç saat):

• Mide bulantısı ve kusma
• Karın ağrısı (özellikle sağ üst kadran)
• Halsizlik, uyuşukluk [2.3].
• Geç Belirtiler (Birkaç gün sonra):
• Cilt ve gözlerde sararma (sarılık), karaciğer hasarının göstergesidir
• Kafa karışıklığı ve koordinasyon kaybı

2. Dekstrometorfan (DXM) Zehirlenmesi

Öksürük kesici (antitussif) olarak kullanılır. Yüksek dozlarda merkezi sinir sistemi üzerinde ciddi etkilere neden olabilir, bu yüzden bazı genç gruplar tarafından suistimal edilmektedir.

Hafif ve Orta Şiddette Belirtiler:

• Baş dönmesi, sersemlik ve uyuşukluk
• Hızlı veya düzensiz kalp atışı (çarpıntı)
• Kontrolsüz kas seğirmeleri
• Halüsinasyon görme ve kafa karışıklığı

Ciddi Belirtiler:

• Yüksek vücut ısısı (Hipertermi)
• Nefes almada zorluk, yavaş veya yüzeysel solunum
• Nöbetler ve koma

3. Dekonjestanlar (Örn: Psödoefedrin)

Burun tıkanıklığını gidermek için kullanılır. Kalp ve tansiyon üzerinde doğrudan etkilidir.

Belirtiler:

• Yüksek kan basıncı (Hipertansiyon)
• Çarpıntı, kalp ritim bozuklukları
• Aşırı terleme, huzursuzluk ve ajitasyon

Acil Durum Yönetimi

Aşırı doz durumunda yapılması gereken ilk ve en önemli adım derhal acil yardım (Türkiye’de 112) çağırmaktır. Hastanede uygulanan tedaviler, zehirlenmeye neden olan maddeye göre değişir ve şunları içerebilir. Asetaminofen için zehirlenmenin etkilerini tersine çevirmek için özel ilaçlar (antidotlar) verilir. Solunumu desteklemek için solunum cihazına bağlama (ventilasyon), damar yoluyla sıvı takviyesi ve semptomlara yönelik tedaviler uygulanır. Midenin yıkanması (gastrik lavaj) veya aktif kömür uygulaması ile ilacın daha fazla emilmesi engellenebilir.

Kaynak

• https://www.fda.gov/consumers/consumer-updates/dont-overuse-acetaminophen
• https://www.verywellhealth.com/overdosing-on-cold-and-flu-medications-770673
• https://medlineplus.gov/ency/article/002628.htm
• https://nida.nih.gov/publications/drugfacts/over-counter-medicines
• https://www.mayoclinic.org/healthy-lifestyle/childrens-health/in-depth/acetaminophen/art-20046721