HIV spermi nasıl etkiler?

Human Immün Yetmezlik Virüsü (HIV), bağışıklık sistemini hedef alarak vücudu enfeksiyonlara ve hastalıklara karşı savunmasız bırakan bir virüstür. Antiretroviral tedavi (ART) sayesinde HIV ile yaşayan bireylerin yaşam kalitesi ve süresi önemli ölçüde artmış olsa da, virüsün vücut üzerindeki geniş çaplı etkileri hala bilimsel araştırmaların odak noktasıdır.

Bu etkilerden biri de erkek üreme sağlığı ve sperm kalitesi üzerinedir. HIV’in spermi doğrudan etkileyip etkilemediği ve bu durumun kısırlık riskini artırıp artırmadığı, hem HIV ile yaşayan erkekler hem de çocuk sahibi olmayı düşünen çiftler için büyük önem taşımaktadır. Bilimsel çalışmalar, bu karmaşık ilişkinin çeşitli yönlerini aydınlatmaktadır.

HIV’in Sperm Parametreleri Üzerindeki Doğrudan Etkileri

Çeşitli araştırmalar, HIV enfeksiyonunun erkek sperm parametreleri üzerinde olumsuz etkileri olabileceğini göstermektedir:

Sperm Konsantrasyonu ve Sayısı:

HIV ile enfekte erkeklerde yapılan çalışmalar, sperm konsantrasyonu ve toplam sperm sayısında sağlıklı bireylere göre önemli düşüşler olduğunu göstermektedir. Örneğin, 2019’da Human Reproduction dergisinde yayımlanan bir çalışma, HIV-1 enfeksiyonu olan erkeklerde ejakülat hacminde ve toplam sperm sayısında azalma olduğunu belirtmiştir. Benzer şekilde, Journal of Global Pharma Technology dergisindeki Endonezya’da yapılan bir araştırma da, ART tedavisi alan HIV seropozitif erkeklerde sperm konsantrasyonunda belirgin bir düşüş tespit etmiştir.

Sperm Hareketliliği (Motilite):

Araştırmalar, HIV enfeksiyonunun sperm hareketliliğini de olumsuz etkilediğini göstermektedir. Özellikle hızlı ilerleyen sperm yüzdesinde düşüşler rapor edilmiştir. Bu durum, spermin yumurtaya ulaşma ve döllenmeyi gerçekleştirme yeteneğini zayıflatabilir.

Sperm Morfolojisi (Yapısı):

HIV ile yaşayan erkeklerde, normal morfolojiye sahip sperm oranının azaldığına dair bulgular mevcuttur. Anormal yapılı sperm sayısının artması, döllenme kapasitesini etkileyebilir.

Semen Hacmi ve Diğer Parametreler:

Bazı çalışmalar, HIV enfeksiyonunun semen hacmini de azaltabileceğini ve semende non-spermatik hücre konsantrasyonlarının artabileceğini belirtmiştir.

HIV’in Sperm DNA Bütünlüğü ve Genetik Etkileri

Sadece sperm parametreleri değil, spermin genetik materyali olan DNA bütünlüğü de HIV enfeksiyonundan etkilenebilir:

Virüsün neden olduğu inflamatuar yanıtlar ve oksidatif stres, sperm DNA’sında hasara yol açabilir. Bu DNA hasarı, döllenmeyi, embriyo gelişimini ve gebelik sonuçlarını olumsuz etkileyebilir. Frontiers in Reproductive Health dergisinde yayımlanan derleme makaleleri, viral enfeksiyonların neden olduğu oksidatif stresin erkek üreme dokularında hasara yol açabileceğini belirtmektedir.

HIV, seminal plazmada ve seminal lökositlerde (beyaz kan hücreleri) bulunabilir. Hatta kan plazmasında virüs tespit edilemediği durumlarda bile semende HIV-1’in varlığı gözlemlenebilmektedir. Bu durum, virüsün cinsel yolla bulaşma riskini artırmanın yanı sıra, sperm üzerindeki potansiyel doğrudan etkilerini de gündeme getirmektedir. Ancak, HIV-1’in spermle doğrudan yakın ilişkisi hala tartışılan bir konudur.

Antiretroviral Tedavinin (ART) Rolü ve Sperm Kalitesi

Yüksek Aktif Antiretroviral Tedavi (HAART veya ART), HIV tedavisinde devrim yaratmış ve viral yükü düşürerek hastalığın ilerlemesini yavaşlatmıştır. Ancak ART’nin sperm kalitesi üzerindeki etkileri karmaşıktır:

Bazı çalışmalar, ART’nin viral yükü düşürerek ve genel sağlığı iyileştirerek sperm parametreleri üzerinde olumlu etkileri olabileceğini düşündürmektedir.

Diğer yandan, 2008’de Aidsmap tarafından yayınlanan Hollanda’da yapılan bir çalışma, antiretroviral tedavinin sperm hareketliliğini azaltabileceğini bulmuştur. PMC üzerinde yayımlanan daha güncel bir derleme de, ART türü ve süresinin semen kalitesiyle doğrudan bir ilişki göstermese de, HIV-1 ile enfekte erkeklerin semen parametrelerinin WHO referans değerlerine göre önemli ölçüde bozulduğunu belirtmiştir. Bu durum, ART’nin sperm üzerindeki etkilerinin hala tam olarak anlaşılamadığını ve daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyulduğunu göstermektedir.

HIV Pozitif Erkeklerde İnfertilite Riski ve Çocuk Sahibi Olma Seçenekleri

HIV enfeksiyonu, biyolojik ve psikososyal faktörler yoluyla erkek fertilitesini etkileyebilir:

ARC Journal of AIDS’te yer alan bir incelemeye göre, HIV-1 ile enfekte erkeklerde sperm fonksiyonları (hareketlilik, morfoloji, miktar) ve semen hacmi bozulabilir. Testis iltihabı (orşit) ve yetersiz testosteron üretimi de infertilite sorunlarına yol açabilir.

Bu durumlar, HIV enfeksiyonunun ilerlemesiyle artabilir. HIV ile yaşamanın getirdiği korku, stres ve damgalanma, cinsel ilişki sıklığını azaltabilir ve bu da doğal yolla gebelik şansını düşürür. HIV pozitif erkeklerin çocuk sahibi olma arzusu, modern tıp sayesinde artık daha güvenli bir şekilde karşılanabilmektedir.

Bu teknikte, sperm sıvısı (seminal plazma) HIV virüsü içerdiğinden, sperm hücreleri bu sıvıdan ayrıştırılır ve yıkanır. Yıkanmış spermler, HIV RNA varlığı açısından test edilir ve daha sonra yardımcı üreme teknikleri (Aşılama – IUI, Tüp Bebek – IVF veya Mikroenjeksiyon – ICSI) ile kullanılır. Bu yöntem, virüsün partner veya çocuğa bulaşma riskini önemli ölçüde azaltır.

Partnerlerden biri HIV pozitifse (genellikle erkek), diğer partner (HIV negatif kadın) korunmasız cinsel ilişkiden önce PrEP alarak virüsün bulaşma riskini %99’a kadar düşürebilir. Bu yöntem, bazı çiftler için doğal yolla gebelik elde etme şansını artırır. HIV pozitif erkeğin viral yükü, ART sayesinde tespit edilemez seviyelere indirilmişse (“Tedavi Edilemez = Bulaşılamaz” veya “U=U” konsepti), virüsün cinsel yolla bulaşma riski neredeyse sıfıra düşer.

Kapsamlı Yaklaşım ve Danışmanlık Şart

HIV enfeksiyonu, erkeklerde sperm parametrelerini ve DNA bütünlüğünü olumsuz etkileyebilir ve dolaylı yollardan infertilite riskini artırabilir. Ancak, HIV ile yaşayan erkeklerin çocuk sahibi olma şansı, modern tıbbın sunduğu ART tedavileri ve yardımcı üreme teknikleri sayesinde günümüzde oldukça yüksektir.

Bu karmaşık konuyu ele alırken, bir üroloji, androloji veya enfeksiyon hastalıkları uzmanına başvurarak kişiye özel danışmanlık almak ve güvenli çocuk sahibi olma yolları hakkında bilgi edinmek büyük önem taşır. Bilimsel gelişmeler, HIV ile yaşayan bireylerin üreme haklarını ve aile kurma hayallerini desteklemeye devam etmektedir.

Kaynaklar

• HIV enfeksiyonunun erkek fertilitesi üzerine etkileri – JournalAgent: https://jag.journalagent.com/androloji/pdfs/AND_2014_57_118_122.pdf
• HIV yaşam döngüsü – Kırmızı Kurdele: https://www.kirmizikurdele.org/post/hiv-ya%C5%9Fam-d%C3%B6ng%C3%BCs%C3%BC
• HIV ve Çocuk Sahibi Olmak – Şüphen Olmasın: https://www.suphenolmasin.com/HIVileYASAM/HIVveCocukSahibiOlmak
• Erkek İnfertilitesi (Erkek Kısırlığı): Nedir, Nedenleri, Risk Faktörleri ve Korunma – Dreminozbek.com: https://dreminozbek.com/erkek-infertilitesi-erkek-kisirligi-nedir-nedenleri-risk-faktorleri-ve-korunma/
• Bulaşı ve Riskleri – Pozitif-iz Derneği: https://www.pozitifiz.org/bulasi-ve-riskleri
• Effects of highly active antiretroviral therapy on semen parameters of a cohort of 770 HIV-1 infected men – PMC: https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6383866/
• How HIV positive men safely become fathers | Penn Medicine: https://www.pennmedicine.org/news/how-hiv-positive-men-safely-become-fathers
• Antiretroviral therapy reduces sperm motility, Dutch study finds – Aidsmap: https://www.aidsmap.com/news/mar-2008/antiretroviral-therapy-reduces-sperm-motility-dutch-study-finds
• How HIV Affects Fertility | Xenith IVF: https://xenithivf.com/how-hiv-affects-fertility/
• Effects of HIV Infection and its Association with Male Infertility | ARC Journal of AIDS: https://www.arcjournals.org/journal-of-aids/volume-3-issue-2/4
• Viral Infections and Male Infertility: A Comprehensive Review of the Role of Oxidative Stress – Frontiers in Reproductive Health: https://www.frontiersin.org/journals/reproductive-health/articles/10.3389/frph.2022.782915/full
• Semen alterations in HIV-1 infected men | Human Reproduction – Oxford Academic: https://academic.oup.com/humrep/article/17/8/2112/603024
• With immediate treatment of HIV, semen viral load drops rapidly, reports small study | EATG: https://www.eatg.org/hiv-news/with-immediate-treatment-of-hiv-semen-viral-load-drops-rapidly-reports-small-study/
• Sperm quality in HIV-1 seropositive men in stable ARV conditions – Journal of Global Pharma Technology: https://scholar.ui.ac.id/files/54011284/51_Sperm_quality_in_HIV_1.pdf