Erkek mi, kız mı? Cinsiyet oranlarının bilimsel analizi ve doğurganlık miti

Bebeğin cinsiyeti, biyolojik olarak döllenme anında belirlenir. Yumurtanın her zaman bir X kromozomu taşımasına karşın, spermin ya bir X kromozomu (kız bebek için XX) ya da bir Y kromozomu (erkek bebek için XY) taşıması, doğacak bebeğin cinsiyetini tayin eder. Dolayısıyla, doğal yollarla bir cinsiyetin diğerinden daha “zor” elde edilmesi gibi bir durum söz konusu değildir. Ancak, doğumda gözlemlenen cinsiyet oranları (SRB) ve bu oranları etkileyebilecek faktörler, demografik ve bilimsel araştırmaların önemli bir konusudur.

Doğumdaki Cinsiyet Oranı (SRB): Dünya ve Türkiye Verileri

Doğadaki çoğu memeli popülasyonunda olduğu gibi insanlarda da, doğumda erkek bebek sayısının kız bebek sayısına göre hafifçe fazla olduğu gözlemlenir. Bu doğal duruma “doğal cinsiyet oranı” denir ve genellikle her 100 kız bebeğe karşılık yaklaşık 103 ila 107 erkek bebek olarak kabul edilir.

Dünya genelinde doğumdaki doğal cinsiyet oranı genellikle bu aralıkta seyretmektedir. Ancak bazı bölgelerde, özellikle cinsiyet tercihi (erkek çocuk tercihi) olan toplumlarda, bu oran doğal sınırı aşarak kız bebeklerin aleyhine çarpıklaşabilmektedir. Bu durum genellikle cinsiyet seçimi uygulamaları (örneğin, cinsiyet belirlemeye yönelik ultrason sonrası selektif kürtaj) ile ilişkilendirilmektedir. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) gibi kuruluşlar, bu tür çarpık oranları izlemekte ve insan hakları ihlali olarak değerlendirmektedir.

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, Türkiye’de doğumdaki cinsiyet oranı genellikle doğal sınırlar içinde seyretmektedir. Örneğin, 2023 verilerinde, Türkiye’de doğan bebeklerin 1000’i için cinsiyet oranı 1045 erkek bebek olarak kaydedilmiştir. Bu, her 1000 kız bebeğe 1045 erkek bebek düştüğü anlamına gelir ki, bu da doğal kabul edilen 1030-1070 aralığına oldukça yakındır. Bu oran, Türkiye’de genel olarak yapay cinsiyet seçiminin yaygın olmadığını düşündürmektedir.

Cinsiyet Oranlarını Etkileyen Faktörler

Doğal cinsiyet oranı (103-107 erkek/100 kız) üzerinde bazı biyolojik ve çevresel faktörlerin etkisi olabileceği düşünülmektedir:

• Spermin Yaşam Süresi ve Hareketliliği: Y kromozomu taşıyan spermlerin daha hızlı hareket ettiği ancak X kromozomu taşıyan spermlere göre daha kısa ömürlü olabileceği teorisi bulunmaktadır. Bu durum, döllenme anındaki koşullara göre erkek veya kız olma olasılığını hafifçe etkileyebilir.
• Anne ve Babanın Yaşı: Bazı araştırmalar, annenin yaşının ilerlemesiyle kız bebek sahibi olma olasılığının hafifçe artabileceğini, babanın yaşının ise erkek bebek olasılığını etkileyebileceğini öne sürmüştür, ancak bu etkiler genellikle marjinaldir ve güçlü bir kanıt yoktur.
• Stres ve Çevresel Faktörler: Aşırı stres, kıtlık veya çevresel toksinlere maruz kalma gibi bazı durumlarda, doğumdaki cinsiyet oranında hafif dalgalanmalar gözlemlenmiştir. Bu durumlar, embriyo gelişimini veya cinsiyet seçilimini etkileyebilir.
• Bilinçli Cinsiyet Seçimi (Etik Tartışmalar): Doğal olmayan yollarla cinsiyet seçimi (örneğin, Preimplantasyon Genetik Tanı – PGT ile embriyo cinsiyetinin belirlenmesi ve sadece istenen cinsiyetin transferi), bazı ülkelerde yasal olsa da, etik tartışmalara yol açmaktadır. Bu yöntemler, eğer yaygınlaşırsa, doğumdaki doğal cinsiyet oranlarını önemli ölçüde değiştirebilir. Türkiye’de tıbbi zorunluluklar dışında cinsiyet seçimi yasaktır.

Bilimsel olarak, doğal yollarla bir erkek veya kız çocuğu sahibi olmanın diğerinden daha “zor” olduğu gibi bir durum söz konusu değildir. Cinsiyet, döllenme anında eşit olasılıklarla belirlenir ve doğanın kendi dengesi, doğumdaki cinsiyet oranını belirli bir aralıkta tutar.

Dünya genelindeki veriler, bu doğal dengenin genellikle korunduğunu, ancak sosyo-kültürel faktörlerin etkili olduğu bazı bölgelerde yapay müdahalelerle bu oranın bozulabildiğini göstermektedir. Türkiye’deki son veriler de, doğal cinsiyet oranının sürdüğünü ve bu alanda kayda değer bir çarpıklık olmadığını ortaya koymaktadır. Bu nedenle, bireylerin belirli bir cinsiyete sahip olmak için özel bir “zorluk” yaşaması biyolojik olarak beklenmez.

Kaynaklar

• TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu) – Doğum İstatistikleri, 2023: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?param=24584
• World Health Organization (WHO) – Sex ratio at birth:  https://www.who.int/data/gho/indicator-metadata-registry/imr-details/4890
• ScienceDirect – Human Sex Ratio at Birth: A Review: https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/B9780128036572000045
• The Royal Society – Sex ratio at birth and stress:  https://royalsocietypublishing.org/doi/10.1098/rspb.2013.1492
• National Institutes of Health (NIH) / PubMed Central – The Sex Ratio at Birth: A Comparison of China, India, and the United States: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3653609/
• kliniksaglik.com – https://kliniksaglik.com/manset/erkek-mi-yoksa-kiz-cocugu-sahibi-olmak-mi-daha-zordur-13763