En eski virüs hangisidir?

Virüsler, gezegenimizdeki en yaygın ve etkili biyolojik varlıklardan biridir. Bakterilerden bile küçük olan bu mikroskobik yapılar, canlı hücreleri enfekte ederek çeşitli hastalıklara neden olabilirler. Ancak, modern virolojinin nispeten genç bir bilim dalı olması nedeniyle, virüslerin kökeni ve evrimi hala tam olarak anlaşılamamıştır. Peki, bugüne kadar keşfedilen en eski virüs hangisidir ve bu alandaki bilimsel araştırmalar bize neler gösteriyor? İşte milyonlarca yıllık viral geçmişe dair büyüleyici bir yolculuk:

En Eski Virüs Hangisi? Bilimsel Keşiflerin Işığında Geçmişe Yolculuk!

“En eski virüs hangisidir?” sorusunun cevabı, virüslerin doğası gereği karmaşıktır. Virüsler fosil bırakmazlar ve doğrudan kalıntılarını bulmak oldukça zordur. Bu nedenle, bilim insanları virüslerin evrimsel tarihini anlamak için farklı yöntemler kullanmaktadırlar. Bu yöntemlerden bazıları şunlardır:

• Endojen Retrovirüsler (ERV’ler): Milyonlarca yıl önce canlıların genomlarına entegre olmuş eski virüslerin kalıntılarıdır. Bu ERV’ler, geçmişteki viral enfeksiyonlar hakkında önemli bilgiler sunar.
• Antik DNA ve RNA Analizi: Buzullarda donmuş veya mumyalarda korunmuş antik canlılardan elde edilen genetik materyallerde viral sekansların tespiti, geçmişteki virüsler hakkında doğrudan kanıtlar sağlayabilir.
• Filogenetik Analizler: Günümüzdeki virüslerin genetik benzerlikleri ve farklılıkları incelenerek, ortak ataları ve evrimsel süreçleri hakkında çıkarımlar yapılabilir.

Bugüne Kadar Keşfedilen En Eski “İnsan” Virüsleri

Doğrudan insan kalıntılarında tespit edilen en eski virüsler, yakın zamanda yapılan araştırmalar sayesinde gün yüzüne çıkmıştır:

Neandertal Kemiklerinde Bulunan 50.000 Yıllık Virüsler

2024 yılında yapılan bir çalışmada, Rusya’daki Çagırskaya mağarasında bulunan 50.000 yıllık Neandertal kemiklerinde modern insanlarda da görülen adenovirüs, herpesvirüs ve papillomavirüs kalıntıları tespit edilmiştir. Bu keşif, bu virüslerin insan ve Neandertal popülasyonları arasında on binlerce yıl önce dolaştığını göstermektedir.

En Eski “Hayvan” Virüslerine Dair Kanıtlar

Hayvan kalıntılarında ve genomlarında yapılan araştırmalar, çok daha eski virüslere dair ipuçları sunmaktadır:

1.6 Milyon Yıllık Virüs Kalıntıları: Bazı araştırmalar, yaklaşık 1.6 milyon yıl öncesine ait hayvan genomlarında retrovirüs benzeri kalıntılar tespit etmiştir. Bu kalıntılar, virüslerin çok uzun bir süredir yeryüzünde var olduğunu göstermektedir.

Dünyanın En Eski “Virüs Ailesi”: Nudivirüsler (310 Milyon Yıl)

Doğrudan bir virüs örneği olmasa da, bilim insanları günümüzdeki virüslerin genetik analizleri yoluyla çok daha eski virüs ailelerinin varlığını ortaya koymuşlardır:

Nudivirüsler

Böcekleri ve deniz eklembacaklılarını enfekte eden bu DNA virüs ailesinin yaklaşık 310 milyon yıl öncesine dayandığı tahmin edilmektedir. Bu, onları bilinen en eski virüs ailelerinden biri yapmaktadır. Nudivirüsler, Bakulovirüsler ile ortak bir ataya sahiptir ve yaklaşık 222 milyon yıl önce ayrı bir soy hattı oluşturmuşlardır.

İlk Keşfedilen Virüs: Tütün Mozaik Virüsü (TMV)

Tarihsel olarak bilinen ve ilk kez tanımlanan virüs ise Tütün Mozaik Virüsü (TMV)’dir. 1892 yılında Dmitri Ivanovsky’nin yaptığı deneylerle varlığı kanıtlanan TMV, tütün bitkilerinde mozaik benzeri desenlere neden olan bir virüstür. Wendell Stanley’nin 1930’larda TMV’yi kristalize etmesi, virüslerin canlı olmayan partiküller olabileceği fikrini ortaya atmıştır.

“En eski virüs” sorusuna kesin bir yanıt vermek zor olsa da, bilimsel araştırmalar virüslerin milyonlarca yıldır gezegenimizde var olduğunu göstermektedir. Neandertal kemiklerinde bulunan 50.000 yıllık virüs kalıntıları, doğrudan tespit edilen en eski “insan” virüsleri olma özelliğini taşırken, Nudivirüsler gibi bazı virüs ailelerinin kökenleri yüz milyonlarca yıl öncesine dayanmaktadır. Antik DNA analizleri ve filogenetik çalışmalar, viral evrimin karmaşık ve uzun bir süreç olduğunu ortaya koymaktadır. Gelecekteki araştırmalar, virüslerin kökeni ve evrimi hakkındaki bilgilerimizi daha da derinleştirecektir.

Kaynak:

• Oldest.org – 10 Oldest Known Viruses in the World: https://www.oldest.org/nature/viruses/
• Live Science – 50,000-year-old Neanderthal bones harbor oldest-known human viruses: https://www.livescience.com/health/viruses-infections-disease/50000-year-old-neanderthal-bones-harbor-oldest-known-human-viruses
• Archaeology News Online Magazine – Scientists discover oldest known human viruses in 50,000-year-old Neanderthal remains: https://archaeologymag.com/2024/05/oldest-known-human-viruses-in-neanderthal-remains/
• ViralZone – Nudiviridae: https://viralzone.expasy.org/178
• Wikipedia – History of virology: https://en.wikipedia.org/wiki/History_of_virology
• Nobel Prize Museum – The first virus ever discovered: https://nobelprizemuseum.se/en/the-first-virus-ever-discovered/
• Times of India – Oldest viruses in the world: https://timesofindia.indiatimes.com/etimes/trending/oldest-viruses-in-the-world/photostory/108493079.cms
  eLife – Remnants of ancient viruses: https://elifesciences.org/digests/80216/remnants-of-ancient-viruses
• Annual Reviews – A Glimpse into the Past: What Ancient Viral Genomes Reveal About Human History: https://www.annualreviews.org/content/journals/10.1146/annurev-virology-111821-123859
• PLoS Pathogens – Paleovirology: Ghosts and more: https://journals.plos.org/plospathogens/article?id=10.1371/journal.ppat.1002220
• kliniksaglik.com